Kun je een pioniersrol en imposante carrière bouwen op vriendelijkheid, hoffelijkheid en geduld? Het kan. Het levensverhaal van dirigent Dolf van der Linden laat me achter met een prettig gevoel dat het er misschien nog wel inzit voor de mensheid.
Biograaf Bas Tukker deelt het werkzame leven van Van der Linden in in dertien chronologische hoofdstukken, met een aanvullende appendix voor diverse categorieën. In de jaren twintig is David, zoals Van der Lindens echte voornaam luidt, pianist-accordeonist en werkzaam als begeleider en bioscooporganist. De ‘rijzige adolescent’ (hij zal 1.94m worden) is op jonge leeftijd al heel doelgericht bezig. Op zijn zeventiende maakt Van der Linden zijn radiodebuut bij de KRO, met het door hem gevormde accordeongroepje The Jolly Boys. Twee maal twintig minuten voor 40 gulden, alles inbegrepen. Hij zal zijn loopbaan in de muziek voltooien zonder ooit een conservatorium van binnen te hebben gezien.
In 1936 wordt Van der Linden gevraagd voor het orkest van Eddy Meenk. Zijn aanstelling als pianist-arrangeur beschouwt hij als het eigenlijke begin van zijn muzikantencarrière. Het is ook de start van een nomadenbestaan, want het gezin Van der Linden reist mee. Vaak wordt het orkest voor een paar maanden geboekt op een plek, en verhuist Van der Linden met vrouw Gerda en kinderen mee. En er komt een nieuwe voornaam. Omdat David vaak nog op het laatste moment wijzigingen aanbrengt in de bladmuziek, moeten de orkestleden denken aan Dolf Karelsen, een vroegere arrangeur die datzelfde deed. David wordt voor de grap Dolf genoemd, waarna dit uitgroeit tot nieuwe podiumnaam voor Van der Linden.
Spannend zijn de oorlogsjaren en de uitspraken van de Zuiveringscommissie na 1945, waar weinig muzikanten geheel ongeschonden uitkomen, ook Dolf niet, ondanks diens duidelijke anti-Duitse houding. Reeds in 1946 komt de omroepkift op gang omtrent het voortbestaan van het orkest. Elke omroep wil de macht en als niemand die krijgt, lijkt op zijn minst een opsplitsing nabij. Maar collega’s, pers en fans komen in het geweer met petities en een actiegroep. Het orkest gaat door met uitvoeringen in het land en met radio-optredens, waarvan het entertainmentprogramma Showboat van de VARA het bekendste is. Van der Linden krijgt zelfs een vaste aanstelling. Tot 1953 wordt zijn contract steeds met 3 of 6 maanden verlengd.
Eurovisie Songfestival
Er is ruim aandacht voor Van der Lindens bekendste wapenfeiten: het Eurovisie Songfestival. De punctuele dirigent laat zich op de allereerste editie in 1956 doodleuk excuseren. Doordat Nederland als eerste optreedt met Jetty Pearl en ‘De vogels van Holland’, had Van der Linden de allereerste dirigent in de Songfestivalgeschiedenis kunnen zijn. Het Metropole had echter al een boeking staan voor militairen in Loosdrecht. Afspraak is afspraak. De latere Nederlandse overwinningen ‘Net als toen’ (Corry Brokken) en ‘Een beetje’ (Teddy Scholten) worden wel door Van der
Linden gedirigeerd
De tekst wordt vergezeld met fraaie foto’s uit het verleden (soms wat verstoord door de cirkels van het kaftontwerp die in elke foto zijn verwerkt), vaak uit het privéarchief van de familie. Ook de selectie van brieven van omroepen (‘Hiermede nodigen wij U uit tot een optreden voor onze microfoon’), affiches en telegrammen (‘geen orkestleider kan in de schaduw staan van van der linden – corry en wim kan’) is geweldig om te zien.
Er komen veel orkestleden aan het woord over Dolf. Daardoor zijn de invalshoeken gevarieerd. Veel herinneringen en beschrijvingen zijn beeldend en zeer gedetailleerd. De uiteenzetting van Dolfs broer Rob over de trucjes van Mantovani
“bij een dalende melodie zette de eerste strijkersgroep in en hield die toon even vast. Tegelijk zette een tweede strijkersgroep de volgende toon al in (…) zo ontstond een langzame waterval van klanken.”
geeft ook de niet-muzikant een beeld van hoe een componist te werk gaat. Van der Linden gaf nooit standjes ten overstaan van het hele orkest. Dick Schallies geeft goed de ergernis weer als Van der Linden weer eens het orkest inliep voor een onderonsje: “voor velen het sein om er een sigaret bij te pakken. Er waren erbij die de asbak aan hun lessenaar hadden hangen”.
Als Van der Linden rond zijn zestigste gezondheidsproblemen krijgt, komt zijn werk als dirigent op een veel lager pitje te staan. Een zware dobber voor Dolf, die moeilijk kan delegeren. In 1980 wordt hij opgevolgd door Rogier van Otterloo, die de in zijn oren oubollige sound van het orkest flink op de schop neemt. Van der Linden is sceptisch over de dirigeercapaciteiten van zijn opvolger en noemt hem een koekenbakker en fietsenmaker. Als Van Otterloo in 1988 overlijdt, breekt opnieuw een onzekere tijd aan voor het Metropole Orkest. In 1992 is Dick Bakker de nieuwe dirigent. Hij maakt op 22 juni 1995 ruimte op de bok voor de inmiddels tachtigjarige Dolf, die het dan vijftigjarige orkest nog eenmaal dirigeert. Ondanks de dementie waar Van der Linden inmiddels mee kampt, wordt het een ontroerend en geslaagd concert, inclusief uitvoeringen van een paar van Dolfs fameuze werken.
Van der Linden overlijdt in januari 1999. De vaak zeer gedetailleerde beschrijvingen van sfeer en werkzaamheden geven een scherpe inkijk in zijn ontzagwekkende regeerperiode bij het Metropole Orkest. Met hart en ziel verknocht aan zijn orkest, maar ook onwrikbaar verbonden aan de door hem gepredikte en gekoesterde muzikale koers.
Dolf van der Linden, de vader van het Metropole Orkest
Bas Tukker
Uitgeverij Stichting Metropole Orkest
ISBN 9789082394603
Verschenen in september 2015
Is Margriet nou wel of niet familie van dolf van der linden
Wie wilde er niet een spelletje Ping Pong doen met Ineke van der Linden op camping Quai aan het Iseomeer?. Zij en haar familie stonden Campersen ook daar met een paar leden van het orkest. Heeft zij nog herinneringen uit die tijd?