Het theaterleven van Ivo van Hove

Het is onvermijdelijk onder de indruk te raken van de prestaties van theatermaker en regisseur met internationale allure Ivo van Hove. Dat maakt het lezen van Ivo van Hove, theater van de lage landen tot broadway, geschreven door auteur, docent storytelling en dramaturg Emile Schra tot een inspirerende ervaring.
Soms gaat Schra er iets te makkelijk vanuit dat de lezer alle namen in de theaterwereld kent, maar wie dat stoort heeft die mensen zo gegoogeld.
Zoals de biograaf in zijn nawoord laat weten, was het niet eenvoudig om uitgebreid met Van Hove zelf van gedachten te wisselen. Dat moest via Skype of in de Thalys naar Parijs gebeuren. Van Hoves leven, zo lijkt het, is van uur tot uur volgepropt met theater. En dat is dan theater in de meest brede zin van het woord.
De reprise van de voorstelling Romeinse Tragedies in Carré is maar één van de 10(!) voorstellingen van de hand van de meester die in het seizoen 18/19 in Nederland te zien zijn. Toneel, opera, klassieke muziek en film, niets is veilig of heilig voor de regisseur. Al die middelen zijn toegestaan, het liefst zo veel mogelijk door elkaar, voor het vertellen van een belangwekkend verhaal.

Bowie

Zijn eerste buitenlandse reis met partner en vaste decorontwerper Jan Versweyveld ging naar New York, om zijn idool David Bowie te zien spelen in The Elephant Man. Dat hij meer dan 25 jaar later de regisseur is van Lazarus, het allerlaatste project van Bowie, past helemaal in het plaatje. Alleen dat gegeven al is genoeg stof voor een voorstelling over de combinatie dromen, daden en ambitie, en hoe je daar de wereld mee kunt veroveren. Hoewel, die voorstelling is al realiteit en hoeft misschien niet nog een keer verteld te worden.
Juist de buitenstaander die zich ontwikkelt tot een fascinerende verbinder. Nog zo’n mooi theatergegeven. Van Hove voelde het als een bevrijding dat hij op zijn elfde naar een internaat werd gestuurd. Van de benauwde middelmaat in het Belgische dorp Ham ging hij naar het Klein Seminarie in Hoogstraten, vlakbij de Nederlandse grens. Daar mocht hij wèl boven het maaiveld uitsteken en kon hij zijn energie en gedachten kwijt in het toneel.

Zinnen

In dit boek valt tekstueel ook veel te genieten. Hoofdstuk 2, waarin wordt verteld over de roerige jaren 70 op Van Hove’s Belgische kostschool, sluit af met de zin: ”De eerwaarde rector van het internaat hangt zijn zwarte soutane aan de wilgen en trouwt met een voormalige non.” In één zin de geschiedenis van die tijd samengebald.
Wanneer het gaat over de manier waarop er in de VS naar het werk van Van Hove wordt gekeken, schrijft Emile Schra: “En al heeft hij in New York vooral te maken met een hoger opgeleid publiek, dat een meer open geest heeft dan mensen elders in de Verenigde Staten, dat publiek heeft evenzeer als de rest van het land puriteinse bodem onder de voeten.” Dat is toch mooi gezegd!?

De journalistieke aanpak van biograaf Schra werkt goed. Het verhaal is overzichtelijk opgebouwd. Chronologisch en naar thema ingedeeld, dat maakt deze biografie tot een goed gelegde puzzel met veel stukjes. De informatiedichtheid van al die verschillende stukjes maakt dat je af en toe een leespauze wilt nemen om alle voorgeschotelde kennis te laten landen.
Schra maakt veel gebruik van recensies om te duiden hoe er op de stukken van Van Hove wordt gereageerd. Soms denk ik, ‘ja, nou weet ik het wel!’.
De interviews die hij met Van Hove en mensen uit zijn omgeving hield, gebruikt hij om wat dieper te graven. Er wordt beweerd dat je Van Hove leert kennen door naar zijn werk te kijken. Toch blijft hij, ook na het lezen van dit boek, voor mij een man ‘achter de coulissen’. Moet ik toch vaker naar zijn stukken gaan kijken.
Halina Reijn, vaste actrice bij Toneelgroep Amsterdam, verwoordt het mooi. Ze vertelt hoe intiem de repetities zijn, en ook hoe eng. Volgens haar komt tijdens de repetities alles naar buiten wat Van Hove in het dagelijks leven binnenhoudt. Halina Reijn:“Dat de acteurs de personificaties zijn van Van Hoves eigen donkere gedachten, emoties verlangens, woede.” Van Hove zelf: “Ik ben niet één iemand. Iedereen is vele mensen. Dat is niet schizofreen, dat is normaal. Zo benader ik ook onze personages.”

Als toetje bij deze boeiende les theatermaken op papier zitten achterin het boek foto’s van de decors van Jan Versweyveld. Je kunt dan nog even kijken hoe eruitziet waar je eerder over hebt gelezen.
Voor mensen die van theater houden, die geïnteresseerd zijn in de samenhang tussen cultuur en politiek of die een antwoord zoeken op de vraag naar het belang van cultuur voor een samenleving, is deze biografie een aanrader. En voor dromers die zich afvragen wanneer ze die geweldige plannen nu eindelijk eens waar gaan maken: Lees dit boek!