Liesbeth List, een biografie als eerbetoon

Het levensverhaal van Liesbeth List is bij het grote publiek redelijk bekend. Filmmaakster Deborah van Dam maakte in 2006 een documentaire, Heb me lief. Ook in de jaren 70 werd het verhaal van Liesbeth, de vuurtorenwachtersdochter van Vlieland, op verschillende manieren opgeschreven, verbeeld en verfilmd. List is altijd openhartig geweest over haar ervaringen tegenover journalisten, programmakers en tekstschrijvers.
Die tekstschrijvers, zoals Cees Nooteboom, Boudewijn de Groot, Freek de Jonge en Han Koreneef, gebruikten haar ontboezemingen als grondstof voor de liederen die ze voor haar schreven.

Dave Boomkens, geboren in 1990, heeft de echte gloriejaren van Liesbeth niet van dichtbij meegemaakt. Haar carrière kende hoge pieken en diepe dalen, zoals het hoort bij een ster van wereldklasse. Hij was wel getuige van de musical die begin oktober in première ging. Boomkens schreef de biografie Liesbeth List, de dochter van de vuurtorenwachter.

Vlieland

Een aantal ‘facts of life’ is bekend. Haar geboorte in Indië, het verhaal van haar moeder die zelfmoord pleegt omdat ze de schande niet kan verdragen een troostmeisje te zijn geweest voor de Japanse bezetter. Wanneer haar vader hertrouwt, blijft Liesbeth alleen achter op Vlieland, omdat zijn echtgenote haar niet accepteert. Vader en moeder List, haar pleegouders, geven haar een liefdevolle jeugd op het Waddeneiland.

Toch bevat de biografie wel degelijk onthullende nieuwe feiten. De doorbraak van Shaffy Chantant bijvoorbeeld. Die heeft plaats als een van de Mounties, Fred Plevier, tijdens de opnames van een nieuwe Mounties Show overlijdt. De VARA moet iets uitzenden op de zaterdagavond en kiest voor Shaffy Chantant . Regisseur Nico Knapper had die opgenomen, maar de band lag nog op de plank. De VARA dacht dat Nederland niet zat te wachten op het experimentele theater van Ramses Shaffy en Liesbeth List. Een misrekening. Shaffy Chantant wordt een groot succes. Zelfs prinses Beatrix bezoekt een optreden met haar kersverse verloofde Claus von Amsberg.

Ramses

Bij een trip van Shaffy en List naar New York doet schrijver Cees Nooteboom verslag voor de Volkskrant en vertelt dat de Amerikanen erg onder de indruk zijn. Nogal overdreven, volgens Sylvester Hoogmoed, de biograaf van Ramses Shaffy. Volgens Hoogmoed begrepen de Amerikanen de subtiele Amsterdamse humor niet en vielen de chansons ook niet echt in goede aarde.

Liesbeth List, de dochter van de vuurtorenwachter bevat mooi exclusief materiaal, zoals een aantal brieven die Ramses aan Liesbeth schreef. Wie nog steeds denkt dat Liesbeth amechtig verliefd was op Ramses en hem daarom altijd ophemelde, zal ontdekken dat er ook een andere kant aan de verhouding zat.

Theodorakis

En er is een gedicht waarin Ramses de draak steekt met, zo vindt hij, de hysterie rondom de liederen van Mikis Theodorakis.
Sinds Theodorakis bij een concert van Shaffy Chantant is geweest, ontstaat er een samenwerking. Liesbeth zingt zijn nummers, vertaald door Cees Nooteboom, en is dat altijd blijven doen. Ieder jaar vertolkt ze op 4 mei de Mauthausencyclus , die gaat over de Holocaust.
Wanneer Theodorakis in 1970 vanwege zijn strijd tegen het kolonelsregime na zijn gevangenschap verbannen wordt uit Griekenland, is Amsterdam een van zijn eerste stops. De Griek zou toen een spreekverbod hebben gekregen. “In deze bepalingen, die voor elke buitenlander die Nederland bezoekt gelden, staat dat men zich moet onthouden van uitlatingen die een gevaar zijn voor verstoring van de democratische samenleving of de goede betrekkingen van Nederland met andere mogendheden,” deelt de Amsterdamse politie hem mee.

In 1968 weigert Liesbeth in Rusland op te treden, vanwege de Russische inval in Praag. Die principiële houding dreigt haar veel geld te kosten, omdat de tour al geregeld was. Ze moet 55.000 gulden schadevergoeding betalen. Een bedrag dat ze niet even van de bank haalt. Totdat een weldoener de kosten voor zijn rekening neemt, wiens naam tot op de dag van vandaag niet meer wordt genoemd.

Nooteboom

Het is bijzonder dat Cees Nooteboom voor deze biografie iets over zijn kant van het verhaal van hun relatie wil vertellen. Liesbeth heeft altijd het gevoel gehad dat Nooteboom prima met haar succes kon leven, zolang het het zijne maar niet in de weg stond. Ze voelde zich zijn mindere en vond dat hij dat haar ook voortdurend liet merken. Nooteboom heeft altijd geweigerd op die verhalen te reageren. Dat doet hij in deze biografie nog niet echt, maar hij vertelt wel een paar leuke anekdotes. Zoals deze. In Groningen sloeg Cees een student op zijn bek nadat die Liesbeth voor hoer uitmaakte. Toen Ramses van het incident hoorde, sloeg hij de jongen – die inmiddels naar buiten was gegooid – nog een keer tegen de vlakte.

Liesbeth heeft altijd graag jonge artiesten de kans willen geven die zijzelf ook ooit gekregen heeft. Sven Ratzke, nu een grote ster in Duitsland, krijgt bij een van zijn eerste shows een grote bos bloemen bezorgd in zijn kleedkamer. Van wie, vraagt hij. Van Liesbeth. Welke Liesbeth? DE Liesbeth.
Albert Verlinde maakt met Liesbeth zijn eerste productie. Ze ‘doet’ voor hem Piaf , een muzikale biografie noemt hij het. Als een Feniks herrijst ze uit haar as, de voorstelling wordt na een moeizame start een groot succes.

Eerbetoon

Liesbeth List, de dochter van de vuurtorenwachter is geschreven als een eerbetoon aan de grand dame van het chanson in Nederland. Liesbeth List kreeg in 2005 de hoogste Franse onderscheiding voor buitenlanders, de titel van Officier de la Légion d’Honneur. De erven van Jacques Brel vinden haar vertolking van zijn liederen een van de weinige die de grote meester echt eer aandoet.

De biografie is door Boomkens vlot en met liefde geschreven, maar het is jammer dat het naar het einde toe steeds meer een verzameling uitgeschreven interviews wordt. De cover is mooi, maar het binnenwerk had wel wat meer aandacht mogen krijgen. Foto’s zijn lelijk gekaderd en, waarschijnlijk vanwege de kosten, in aparte katernen gestopt. Jammer, want daarmee wordt geen recht gedaan aan Liesbeth als stijlicoon.
Bij de biografie wordt ook een cd geleverd met live-optredens van Liesbeth. Ik begrijp de bedoeling, maar verwacht bij een biografie de nummers die het meeste over haar leven zeggen, te horen in de beste kwaliteit. Dat hoor ik helaas niet, wat ongetwijfeld met de rechten te maken zal hebben.

Cornald Maas, een van de geïnterviewden, zegt: “Ik zou het heel erg vinden als haar carrière dooft als een nachtkaars. Dan liever stoppen met een enorme knal. Ik gun haar een beschermengel die ervoor zorgt dat zij – tot de laatste snik – met waardigheid op het podium zal staan.” Dat heeft helaas niet zo mogen zijn. Op 18 augustus 2017 zette Liesbeth List een streep onder haar publieke optredens. Dementie als gevolg van hersenletsel maakt langer op de planken staan onmogelijk.

Liesbeth List, de dochter van de vuurtorenwachter
Dave Boomkens
Luitingh Sijthoff
ISBN 9789024575671
Verschenen in oktober 2017