Een goede biograaf kenmerkt zich door de schetsen van de omgeving van het onderwerp, zowel fysiek als intellectueel. Tracy Schiff toont zich opnieuw een buitengewoon beoefenaar van het vak (ik genoot van haar biografie van Cleopatra). Haar onderwerp is Samuel Adams, een founding father van de Verenigde Staten die vrijwel nooit als zodanig wordt opgevoerd – het biermerk Sam Adams is bekender dan de man naar wie het is genoemd. Onterecht, want weinig mensen stookten het vuurtje richting onafhankelijkheid meer op dan deze neef van de veel bekendere John Adams.
Omgevingsschets
Schiff onderkent en erkent dat de eerste veertig jaar van Adams’ leven – hij werd geboren in 1722 – niet al te opmerkelijk zijn, althans niet in wat Adams deed – iets van flink wat ambachten en een paar ongelukken. Maar ze slaagt er al meteen in de persoon neer te zetten die de Amerikaanse revolutie drive gaf. Ze is ook goed in die omgevingsschets. De beschrijving van Boston anno 1750 is zo beeldend dat je werkelijk de stad, een soort mini-Londen maar dan in een mooiere omgeving, voor ogen ziet. Hetzelfde geldt voor de Harvard Yard en het leven aan de universiteit.
Veel biografen nemen hun toevlucht tot detaillering van die omgeving, zeker als ze kampen met gebrekkige informatie over hun hoofdpersoon. Maar het vraagt om een fijne dosering en je moet als schrijver van die omgeving niet te ver weglopen van je hoofdpersoon. Dit lukt niet altijd: de veelbezongen Erasmusbiografie van Sandra Langereis was wat mij betreft te wijdlopig. Schiff toont zich de meester.
Beslissende figuur
Dankzij de dichter Longfellow kennen we allemaal de nachtelijke tocht van Paul Revere, die vanuit Boston naar Concord en Lexington reed, onderwijl de burgers waarschuwend: ‘The English are coming!’ Het zouden de eerste oorlogshandelingen zijn in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog. Die Engelse soldaten waren op weg naar Concord om wapens te confisqueren, maar ook twee leiders van de opstand te arresteren en op het schavot te brengen: Samuel Adams en John Hancock, die net het Massachusetts Provinciale Congress hadden bijgewoond. Of misschien niet, want volgens Schiff had de Engelse generaal Cage goed door dat het onverstandig was een martelaar te maken van iemand als Adams.
Het gaat niet te ver te stellen dat Sam Adams een beslissende rol speelde in de opeenvolging van gebeurtenissen die leidden tot de Amerikaanse revolutie. Iedere revolutie heeft een creatief genius nodig, iemand die op het juiste moment de juiste daden stelt, de juiste woorden gebruikt, de zaken benoemt op zo’n manier dat ze een eigen leven gaan leiden en zo nodig schaamteloos overdrijft. Iemand die de zaak opjut, de energie verschaft, het kruitvat vult en er vervolgens de lont in steekt. Sam Adams’ bijnaam ‘vader van de Amerikaanse revolutie’ is niet onterecht.
Al sinds zijn dagen op Harvard was de in 1722 geboren Adams (dertien jaar ouder dan neef John, 21 jaar ouder dan Jefferson) politiek actief. Vooral de theatrale kant van de politiek paste hem als een handschoen – hij was de eerste die dit in Amerika praktiseerde. Er was geen speciale reden voor Adams om de politiek in te gaan, al belicht Schiff de rol van Adams’ vader in het Landbank-fiasco, een soort vroege savings-and-loan bank die failliet ging. Maar traumatisch lijkt dat niet en het gaf, vertelt Schiff, zijn vader juist een opstapje naar een politieke rol.
Sam Adams hield er gewoon niet van om verteld te krijgen wat hij moest doen. Toen de Engelsen rijkelijk laat bedachten dat ze meer geld wilden losweken uit hun dure kolonie, vroeg Adams: met welk recht? Sam Adams verzette zich tegen een koloniaal regime, niet per se om zich los te maken, maar omdat principes met voeten werden getreden.
De ene blunder na de andere
Het blijft fascineren hoe in relatief korte tijd, ruim tien jaar, Amerika het pad aflegde van verontwaardiging over de Sugar Act in 1764 tot de Onafhankelijkheidsverklaring. De Engelsen hielpen door de ene blunder na de andere te begaan. Wetgeving werd niet uitgevoerd, vervangen door meer problematische wetgeving, importheffingen op belangrijke producten. Ze legerden soldaten in een onvriendelijke omgeving, geheel voorspelbaar leidend tot confrontaties. Een blokkade van Boston die de andere kolonies solidair maakte. Adams organiseerde de oppositie, liefst met een symboliek die een eigen leven zou gaan leiden, zoals de boom op de Boston Common waaraan een pop van de belastinginner werd opgehangen, de Liberty Tree. Het werd de verzamelplaats voor iedereen die wat te rellen had.
De groep die achter deze activiteiten zat, noemde zich de Sons of Liberty, het geesteskind van Sam Adams. Ze waren begonnen met petities en opruiende pamfletten, nu waren ze overgegaan tot actie. Het succes in Boston kreeg navolging: overal werden Sons of Liberty opgericht. Ze dwongen de distributeurs ontslag te nemen, verbrandden papier met zegels erop en organiseerden aanvallen op onpopulaire functionarissen. Erg fijnzinnig was het allemaal niet, maar hun leiders, vroege revolutionairen als Sam Adams en Paul Revere, een zilversmid, zorgden dat het niet uit de hand liep. Ze zorgden voor drama, maakten emoties los. De ongedurige Sam Adams was een van de weinigen die vanaf het begin een omwenteling voorstond.
Adams schreef zijn vingers blauw in een eigen krantje dat wijd en zijd gelezen werd. De columns droegen zelden zijn eigen naam maar, zoals vaak in de kolonies, een Romeinse of Griekse fantasienaam, om een soort van verhevenheid weer te geven die gezag uitstraalde. Simpel, maar het werkte. De radicalen hielden het vuurtje brandend: door hun acties verdween de aanvankelijke onzekerheid van hun medeburgers over hoe te reageren. Het deed de Amerikanen ontwaken, die in dit stadium eigenlijk alleen maar wisten waar ze tegen waren.
De Sons of Liberty openden een deur die niet meer dicht zou gaan. De kolonies gingen onderling samenwerken en wat een lokaal protest was, werd een landelijke beweging. Toch moet alle lawaai van relletjes, verzet en ongenoegen niet verhullen dat lang niet iedereen in Amerika hetzelfde reageerde op de Engelse blunders. Er waren gematigde en radicale tegenstanders, maar het waren de radicalen die al snel de overhand kregen.
De Boston Massacre
Maar radicalen waren nog geen revolutionairen, en radicaal verzet was nog geen revolutie. Daar was meer voor nodig. Iemand als Sam Adams bijvoorbeeld. Amerikanen moesten ervan overtuigd raken dat de verklaring voor de wrijvingen niet lag in betreurenswaardige fouten of ongelukkige besluiten, maar in opzet. Ze moesten ervan doordrongen worden dat de Engelse regering uit was op de vernietiging van hun rechten.
Een schermutseling met soldaten leidde in maart 1770 tot acht doden, voornamelijk baldadige jongeren. Adams zorgde ervoor dat het incident bekend werd als de Boston massacre. In de politiek, revolutionair en anderszins, is het cruciaal het juiste woord te kiezen om je punt te maken. Voortaan hielden de Sons of Liberty ieder jaar op 5 maart een optocht om de animositeit tegen de Engelsen te blijven voeden.
Maar het bleek nog niet zo eenvoudig om deze haat vol te houden toen het in de jaren daarna economisch goed ging met de kolonies. Het normale leven leek weergekeerd. De breed gevoelde behoefte aan terughoudendheid en orde hield de meer radicale elementen in toom. In de ogen van Sam Adams was dit een gevaarlijke schemersituatie. ‘We moeten vrezen dat de mensen zo gewend raken aan hun slavernij dat ze zullen vergeten dat ze ooit vrij waren’, schreef hij in een van zijn brieven.
Adams liet het niet gebeuren. De radicalen hielden contact via een netwerk van Committees of Correspondence, waarmee ze pamfletten verspreidden over koloniale rechten en Engels misbruik. Het speelde zich allemaal af op de achtergrond, de urgentie van opstandigheid was laag geworden. Toch waren de Committees een slimme manoeuvre van Sam Adams omdat ze een systeem in het leven riepen waarbij mensen elkaar op de hoogte hielden.
Thee in de haven
Toen de Engelse koning de kwakkelende East India Company toestemming gaf om direct naar de kolonies te exporteren, zag Adams een kans het vuurtje op te stoken. Ze waren klaar voor actie. Toen alle gesprekken waren vastgelopen, dook in de haven een groep radicalen op die de thee in haven gooide. De Boston Tea Party werd een krachtig symbool van het verzet tegen een imperiaal, hardhorend en politiek klungelig opererend Engeland.
Op de conventies waar de Amerikanen elkaar ontmoetten en waar de Onafhankelijkheid werd voorbereid, speelde Adams een belangrijke rol als matchmaker. Hij was verstandig genoeg om het voortouw te geven aan Virginia, om te voorkomen dat New Englands activisme andere kolonies afstootte. Sam Adams kon met recht zeggen dat hij vanaf het begin onafhankelijkheid had bepleit, of in elk geval eerder dan vrijwel alle anderen. En zonder twijfel had hij een doorslaggevende rol gespeeld.
Zoals dat gaat met revolutionairen, toen het leven weer normaal werd, een nieuw normaal, had Adams moeite om mee te blijven doen. Niettemin diende hij later nog als gouverneur en bleef tot in zijn late jaren actief in Massachusetts. Maar, zoals Schiff concludeert, zijn laatste decennia waren net zo weinig spectaculair als zijn eerste. Het was het middendeel van een lang leven wat Samuel Adams zijn rol in de Amerikaanse geschiedenis gaf. Lange tijd werd hij genegeerd of half vergeten, maar in de loop van de negentiende eeuw, niet in het minst door Longfellows gedicht over Paul Revere’s Ride, kon Adams gelukkig een comeback maken in het Amerikaanse historisch bewustzijn.
Interessante vraag
Dit is een voorbeeldige biografie van een historisch belangrijk persoon. Schiff plaatst Adams in zijn tijd en schildert een kleurrijk persoon, ook zonder over al te veel heel persoonlijke documenten te kunnen beschikken. Het enige voorbehoud dat ik heb, is dat je wel heel erg in Amerikaanse geschiedenis in deze periode geïnteresseerd moet zijn om een boek als dit te lezen, toegespitst op één persoon.
Dat roept een interessante bredere vraag op over deze soort van biografie. Is het voor de gewone lezer, nou ja, iemand die meer dan gemiddeld in geschiedenis is geïnteresseerd, misschien niet beter om een boek over de Amerikaanse revolutie te lezen, een totaaloverzicht waarin Sam Adams maar ook tientallen andere personen aan bod komen? Zijn ook de beste biografieën niet te gedetailleerd, te specifiek, voor de algemene lezer? Grof gezegd, liever een boek over de Burgeroorlog dan over Lincoln? Een boek over de Franse Revolutie, liever dan over Robespierre? Zelf schrik ik niet terug voor beide.
Aan de andere kant: als u een geschiedenis van de Amerikaanse revolutie wil, met Sam Adams als hoofdpersoon, dan zit u goed met Schiff. U mag het zelf uitmaken. Veel beter dan Schiffs boek worden biografieën van dit soort historische personen niet.
The Revolutionary. Sam Adams
Stacy Schiff
Little, Brown & Company
ISBN 9780316441117
Verschenen in oktober 2022
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 33,71)Bestel als e-book bij bol.com (€ 12,99)
