In de aanloop naar 4 en 5 mei zien we weer een gestage stroom nieuwe publicaties over de Tweede Wereldoorlog. Bijvoorbeeld over de oorlogsjaren van de jonge Hilversumse verzetsstrijder Bob de Geus (1923-1999).
Op vrijdag 29 december 1944 zijn Bob de Geus en zijn verloofde Riet in hun woonplaats Hilversum op de fiets op weg naar haar vader die als dominee hen die middag zal trouwen. Dan horen ze vliegtuigen en zoeken dekking in een greppel. Bob beseft meteen dat het om een geallieerd bombardement moet gaan dat hij als verzetsman notabene zelf heeft aangevraagd. Doel is het even verderop gelegen hoofdkwartier van de Wehrmacht. Het bombardement mislukt jammerlijk en de granaten treffen onschuldige burgers. Heeft De Geus de verkeerde coördinaten doorgegeven aan de geallieerden? Het is een van de vragen waar auteur Leo Pauw in dit boek een antwoord op zoekt en vindt.
Achteloos
De Geus, amper zeventien toen de oorlog begon, was via een collega en via zijn aanstaande schoonvader in het verzet terechtgekomen. Hij bezorgde vervalste persoonsbewijzen, bracht onderduikers naar veilige adressen, verzamelde informatie en fabriceerde kaarten en plattegronden bedoeld voor “precisiebombardementen”. Hij liep schijnbaar achteloos gebouwen van de bezetter binnen en gaf zijn ogen dan goed de kost. Als ze hem aanspraken, deed hij alsof hij dacht bij een hotel te zijn. Eenmaal thuis lag hij in bed nog uren te klappertanden van angst.
Met een aantal andere verzetsstrijders wist hij een Joods gezin te behoeden voor transport. Hun onderduikplek was verraden en onder toeziend oog van een agent waren ze hun spullen aan het pakken. De gealarmeerde verzetsstrijders vielen binnen en hielden de agent onder schot zodat de onderduikers een veilig heenkomen konden zoeken. Ze ensceneerden een gevecht in huis, zodat de Nederlandse agent aan de Gestapo kon verantwoorden dat de onderduikers gevlogen waren.
Na de oorlog doorliep De Geus een glansrijke carrière bij de krijgsmacht, stond op goede voet met prins Bernhard en andere leden van het koninklijk huis en werd in 1980 Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht, een erebaan die Bernhard vier jaar eerder was ontnomen vanwege de Lockheedaffaire. Ten onrechte, wat De Geus betrof.
Breder publiek?
Het initiatief voor dit boek is afkomstig van Hans de Geus, de zoon van de in 1999 overleden hoofdpersoon. Hij vroeg zijn voormalige buurman Leo Pauw, die eerder onder meer boeken over onderwijs en pedagogiek en een roman schreef, het verzetsverhaal van zijn vader op papier te zetten voor zijn kinderen en kleinkinderen. Begrijpelijk, maar het is maar de vraag of dit boekje (nog geen honderd bladzijden, waarvan een deel gevuld met foto’s) ook voor een breder publiek interessant is. Ik vermoed dat dit boekje vooral onder familie en geïnteresseerden in de Hilversumse verzetsgeschiedenis aftrek zal vinden.
De Geus was immers een schakel, maar geen leider in het verzet. Als lezer kijken we bovendien niet over de schouder van de hoofdpersoon mee, maar moeten we het in de meeste gevallen doen met nogal algemene en fragmentarische beschrijvingen van de activiteiten van de verzetsgroepen waarin hij actief was, afgewisseld met wat interviewfragmenten waarin hij achteraf op deze periode terugkijkt. Anders dan de titel Bob de Geus 1923-1999 doet vermoeden, gaat het boek maar ten dele over hem en komt hij niet echt tot leven.
Hierbij helpt het niet dat we nauwelijks zijn schaduwkanten te zien krijgen. Het boekje vertoont hagiografische trekjes. Niet alleen over zijn verzetstijd, maar ook over De Geus’ naoorlogse leven en loopbaan worden enkel bronnen en sprekers aangehaald die bevestigen hoe geweldig hij was. Zelfs zijn slechte huwelijk en afwezigheid als vader worden vergoelijkt. ‘Opgegroeid zonder vader, wist hij misschien niet hoe hij die rol zelf kon invullen.’
Bob de Geus 1923-1999. De oorlogsjaren van een jonge Hilversumse verzetsstrijder
Leo Pauw
Verloren
ISBN 9789464550542
Verschenen in maart 2023
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij bol.com (€ 17,00)
