Late Liefde. Portret van Margaretha H. Schenkeveld

Een jaar lang, bijna wekelijks, voerde NRC-journaliste Jannetje Koelewijn gesprekken met emeritus-hoogleraar moderne Letterkunde dr. Margaretha H. Schenkeveld. Het leverde een aangenaam boekje op, een liefdevol portret in 33 korte hoofdstukjes, voor bijna ieder gesprek één. Greet Schenkeveld was voor ieder van haar leerlingen – en dat zijn er vele geweest – een bijzondere docente. Jannetje Koelewijn was één van haar studentes.

Het is een biografisch portret, geen biografie. De titel Late Liefde verwijst naar het huwelijk van Greet Schenkeveld met Arie Hoekstra, toen zij 48 was en hij 64 jaar. Maar op haar 12^de of 13^de jaar werd ze al verliefd op hem, in de tweede klas van het gymnasium, hij haar leraar Grieks. Haar verliefdheid bleef onuitgesproken, ruim 30 jaar lang, tot hij zijn liefde aan haar verklaarde. Het betekende voor hem de scheiding van zijn echtgenote, met wie het huwelijk al lang niet goed meer was. Maar het was gecompliceerd, want Greet was goed bevriend met het echtpaar, ook met Aries vrouw. Maar Arie vond dat hij moest wachten zich uit te spreken tot ook zijn jongste zoon zijn studie had afgerond en dat zijn taak als vader erop zat.

Maar zo kan het gaan. Dat is nog geen bijzonder verhaal. Dat kan ook twee hooggeleerden overkomen: zij hoogleraar moderne Letterkunde aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, hij hoogleraar Grieks aan de Université Libre de Bruxelles. Wat Late Liefde bijzonder maakt, is dat Jannetje Koelewijn als neerlandica is afgestudeerd aan de faculteit der Letteren van de Vrije Universiteit, waar dr. Margaretha H. Schenkeveld haar hoogleraar was, en dat zij haar professor op 93-jarige leeftijd deze liefdesgeschiedenis in (twee-)wekelijkse gesprekken laat vertellen. De compositie van het boekje (138 pag.) is mooi gedaan in 33 korte hoofdstukken: vooral de gesprekken, maar ook een tochtje terug naar Alkmaar waar Greet Schenkeveld geboren is, kleine biografische uitstapjes vaak vanuit de derde persoon verteld, maar toch duidelijk het verhaal van Greet. En Jannetje Koelewijn is zoals we weten een voortreffelijk interviewster en journaliste. Dus het leest heerlijk.

Dus geen mitsen of maren? De titel stelt Late Liefde voorop, de ondertitel belooft Portret van Margaretha H. Schenkeveld. Het hoe en waarom van die Late Liefde (Jannetje geeft vanuit de gesprekken zelfs twee – de korte en lange – versies van de liefdesgeschiedenis) blijft toch een beetje in nevelen gehuld. Jannetje vraagt wel, mevrouw Schenkeveld antwoordt natuurlijk, maar er valt niet zo veel te vertellen: ze hielden van elkaar, zoals Arie in een brief schrijft: “een wonder (…) dat alles zo vanzelfsprekend was”. En het was een natuurlijk bij elkaar horen, met veel dezelfde (literaire) voorliefdes. En omdat Jannetje het zo leuk opschrijft krijgen we unieke inkijkjes dat Arie de Ilias voorleest (in Het Nederlands) terwijl Greet zijn pyjama’s strijkt. Het is een opmerkelijk liefdesverhaal, maar vooral voor de twee hoofdpersonen. Het is mooi opgeschreven, door een oud-leerling die duidelijk veel van haar 93-jarige professor houdt en in het boekje steeds meer van haar gaat houden. Maar dat is nog geen dwingende reden om zo’n verhaal in boekvorm uit te geven.

Is de ondertitel, Portret van Margaretha H. Schenkeveld, dan voldoende reden? Ja, ongetwijfeld voor degenen die haar kennen, les van haar hebben gehad, haar assistent of medewerker zijn geweest. Een vrouw met schier eindeloze energie, altijd aan het werk, met enorme zorg en toewijding voor alles en iedereen, een enorme belezenheid en kennis, die ze altijd en overal met haar leerlingen en medewerkers deelde. Een kordate, praktische vrouw, ondanks de vele zorgtaken in haar leven optimistisch en standvastig, eerst vanuit haar diepe geloofsovertuiging, later vanuit haar mens- en wereldbeeld. Maar het “Portret” is ook een biografisch subgenre. Jannetje Koelewijn geeft de lezer boeiende inkijkjes in het gereformeerde milieu waar Greet Schenkeveld is opgegroeid, maar juist daar verlangt de lezer naar meer. Greet Schenkeveld schreef over de biografie ooit dat “geen mens los (staat) van zijn tijd”. En dat is ook de opdracht van de biografie: “een mens in zijn tijd plaatsen”. Daar had je van Koelewijn meer mogen verlangen, zelfs in een biografisch portret. En zo is Liefdevol Portret toch te weinig biografisch of zoals een recensie in Jannetje Koelewijns eigen NRC het positiever verwoordde: “Het is boeiend te lezen hoe kortgeleden nog het geloof, in dit geval het gereformeerde, doorwerkte tot in de kleinste details van iemands persoonlijk leven. Een bredere, meer uitvoerige beschrijving was op zijn plaats geweest. Dit geldt ook voor de parallellen die Koelewijn trekt met haar eigen achtergrond en ontwikkeling.”

Jannetje Koelewijn schrijft (ook) een persoonlijk verhaal. Dat mag, zij kiest ervoor om zo de wekelijkse gesprekken als compositie-leidraad te gebruiken. En dat levert een prachtig boekje op. Hoe ze weer contact krijgt met mevrouw Schenkeveld, hoe ze er op bezoek gaat: prima! De hoofdstukjes over Jannetje zelf, haar eveneens gereformeerde achtergrond, de ongewenste intimiteiten van de vader van een vriendinnetje, voegen te weinig toe. De journaliste of biografe had op dit onderdeel iets meer afstand moeten houden.

Late Liefde. Portret van Margaretha H. Schenkeveld
Janneke Koelewijn
Van Oorschot
Ean 9789028221222 
Verschenen in maart 2022

Bestelinformatie