Incomparable Grace. JFK in the Presidency

De titel Incomparable Grace geeft een misleidend idee van wat deze biografie van de eeuwige belofte, president John F. Kennedy, heeft te bieden. Het boek is tegelijk meer en tegelijk minder dan een tamelijk lege term als ‘onvergelijkelijke elegantie’ suggereert. De eerste hoofdstukken met gedetailleerde beschrijvingen van wat Kennedy aan had, wat Jackie droeg (‘an ivory silk satin gown that blended with the flurry of snow around her’) en hoe de toeschouwers bij de inauguratie erbij zaten. Het doet het ergste vermoeden.

Dat valt mee. Updegrove, die eerder over beide Bushes en LBJ schreef (met een vergelijkbare titel: Indomitable will), geeft een snel overzicht van wat er gebeurde in die drie jaar presidentschap. Een paar tussenhoofdstukken over de Kennedy-familie, over Jackie en over Robert en Ted geven achtergrond, zij het beperkt. De auteur is vriendelijk, tegelijk spaart hij Kennedy niet. De eerste maanden waren chaotisch en ongestructureerd, tot de president zich realiseerde dat je alleen efficiënt kunt werken als je je omgeving goed georganiseerd hebt.

De verhalen zijn bekend. De Varkensbaai, de mede door de CIA georganiseerde invasie van Cuba die Kennedy van Eisenhower erfde, werd een debacle met grote gevolgen. Kennedy wilde de aanvallers niet steunen. Hij had dat ook niet beloofd maar ze hadden er wel op gerekend, wel wetend dat het anders niets zou worden. De VS stond in zijn hemd, Kennedy in zijn nakie. Erger, het overtuigde Chroesjtsjov ervan dat hij te maken had met een onervaren klungel. Een ontmoeting in Wenen waar de Sovjet leider Kennedy alle hoeken van de kamer liet zien, bevestigde die indruk. De Cuba crisis, een Sovjet-poging om korte afstandsraketten in Cuba neer te zetten, was er het resultaat van.

Het moet gezegd dat Kennedy tijdens die crisis zijn ‘finest hour’ beleefde maar hij had de crisis wel in belangrijke mate zelf veroorzaakt. Meestal gaat het bij de Cuba crisis over het ontlopen van een nucleaire confrontatie – terecht natuurlijk – maar veel interessanter was dat Kennedy erin slaagde om de ‘gung ho’ militairen, die liefst meteen bombardeerden, op afstand wist te houden. Hij liet zich niet in een conflict duwen door generaals als Curtis LeMay, de luchtmachtgeneraal die de bombardementen op Japan had geleid.

Het andere grote onderwerp van die jaren waren de burgerrechten. De Kennedy’s, het moet gezegd, waren niet echt aan boord. Ze realiseerden zich dat de racistische zuiderlingen, allemaal Democratische kiezers, zich wel eens zouden kunnen afkeren van de partij. Maar ze hadden ook het bij hun klasse horende ongeinteresseerde dedain voor het onderwerp. De omstandigheden dwongen tot interventie en maakten van een tegenstribbelende Kennedy een meer begripvolle leider die steeds maar weer Martin Luther King afremde, maar begreep dat het onderwerp niet viel te ontlopen. De honden van politiecommissaris Bull Conor, in foto opduikend in alle kranten van de wereld, schokten ook Kennedy. Broer Robert was ook al tot de overtuiging gekomen dat de zwarte Amerikanen terecht boos waren en vaart wilden waar de politici steeds vertraagden.

In Vietnam liet Kennedy zich in het moeras lokken zonder uitweg.Het paste in het denkpatroon van die tijd, met zijn domino-denken en het Koude Oorlogs idee dat de vijand overal op de loer lag en ‘geloofwaardigheid’ steeds op het spel stond, een recept voor eindeloos activisme. Op basis van zijn eerdere geschriften en zijn onmiskenbare intelligentie had je meer mogen verwachten van Kennedy. De moord op de Vietnamese president Diem, begin november 1963, min of meer met instemming van de Amerikanen, viel hem koud op zijn dak. Afzetten, okay, – moord was niet bedoeling. De gedachte dat Kennedy zich na de verkiezingen van 1964 zou losmaken van betrokkenheid bij Vietnam is, zoals Updegrove erkent, nergens op gebaseerd. Het waren dan ook de Kennedy-adviseurs die Johnson dieper het moeras in duwden.

In de epiloog somt Updegrove het allemaal nog eens kort op. In de basistekst heeft hij het allemaal adequaat verteld, maar geen vreselijk interessante inzichten gegeven in wat Kennedy bewoog en hoe zijn karakter en achtergrond zijn beslissingen en gedrag beïnvloedden. De titel ten spijt concludeert hij zelfs dat de elegantie enkel oppervlakkig was. Hoewel, drie zinnen verderop vindt hij dat naarmate Kennedy rijpte, zijn elegantie zich verdiepte. Er valt zeker wat te zeggen voor Kennedy’s superieure vaardigheid tijdens persconferenties en de bon mots op juiste momenten, zoals toen hij werd toegezongen door Marilyn Monroe of door zich als begeleiding van Jackie te presenteren. Anderzijds blijven de leugens over zijn gezondheid en het ronduit schandelijke gedrag met de dames reden voor serieuze kritiek.

Gegeven het grote aantal boeken gewijd aan John F. Kennedy – zij het verrassend weinig voldragen biografieën – moet je met goede argumenten of nieuwe analyses komen om aan dat aantal nog een boek toe te voegen. Mark Updegrave biedt niet voldoende om zijn Incomparable Grace te rechtvaardigen als belangrijke toevoeging aan de bibliotheek. Een eerste introductie, zou ik zeggen, smakend naar meer.

Dat geldt te sterker sinds in 2020 het eerste deel verscheen van wat belooft de definitieve biografie van John F. Kennedy te worden, JFK: Volume 1 door Frederik Logevall – ook de auteur van twee fenomenale boeken over Amerika’s Vietnam. Logevalls geweldige boek – in de literatuurlijst niet genoemd, wat doet vermoeden dat Incomparable Grace al een tijdje in productie was – gaat voorlopig maar tot 1956, dus je zou kunnen zeggen dat er nog een opening is voor een toevoeging over JFK’s presidentschap. Aan de andere kant, in An Unfinished Life onthulde Robert Dallek de laatste beetjes onbekende Kennedy, met name zijn belabberde gezondheid, zijn medicijngebruik en de eindeloze leugens erover. Ik denk dat er, naast eindeloos babbelwerk over JFK, wel degelijk ruimte is voor een stevige analyse van zijn presidentschap, totdat Logevall met zijn definitieve verhaal komt. Helaas is Incomparable Grace niet dat boek.

Persoonlijk vind ik nog steeds dat Kennedy als president wordt overschat. Niets helpt beter om voor eeuwig een belofte te zijn dan te worden vermoord, maar je kunt gewoon de duizend dagen van Kennedy sec analyseren en concluderen dat de oogst mager was. Sterker, JFK’s dood en de ‘achterlaten erfernis’ was zijn belangrijkste bijdrage aan de enorme wetgevende successen van Lyndon Johnson en evenzeer aan diens grootste falen, de oorlog in Vietnam. Kun je iemand na drie jaar presidentschap nog steeds een enorme belofte noemen? Het is verstandig om koel en realistisch naar de man en zijn presidentschap te blijven kijken. Daar heeft hij recht op. Het wachten is op Logevalls tweede deel.

Incomparable Grace. JFK in the Presidency
Mark K. Updegrove
Penguin Putnam Inc
ISBN hardcover 9781524745745
ISBN ebook 9781524745769
Verschenen in april 2022

Bestelinformatie