Franci Siffels: verraad als crime passionel?

Niet iedere verrader tijdens de bezetting was een doorgewinterde nazi-sympathisant. Franci de Munck-Siffels begon zelfs als communistische verzetsvrouw, maar ontpopte zich tot een van de grootste verraadsters van ons land nadat haar echtgenoot haar bedroog. De verraadster van Erik Schaap roept daarmee interessante vragen op over de dunne lijn tussen ‘goed’ en ‘fout’.

Francisca de Munck-Siffels (1920) groeit op in een communistisch nest in Zaandam, haar vader zit voor de CPN in de gemeenteraad. Ze is ‘schijnbaar beïnvloedbaar’, maar in werkelijkheid een vrije geest die zich niet wil binden. Bovendien weet de eigenzinnige femme fatale met haar charmes iedereen om zich heen in te palmen.

Ze trouwt met communist Dingeman de Munck die in de Spaanse burgeroorlog nog tegen Franco vocht. In 1941 krijgen ze een dochter. Tijdens de bezetting belandt ze in de illegaliteit, doet koerierswerk en biedt een Joods kind onderdak. Als haar echtgenoot onderduikt, raakt ze opnieuw zwanger. Eén ding is zeker: De Munck is niet de vader. Ze ondergaat een abortus die haar bijna het leven kost. Haar overspel leidt tot verwijten over en weer tussen de echtelieden. Ze verdenkt hem namelijk ook van vreemdgaan. Dan vindt ze thuis de smoking gun: een liefdesbrief van haar man. Aan haar eigen zus notabene.

Ze is zo kwaad dat ze naar de Sicherheitsdienst stapt om haar echtgenoot te verraden, zonder te beseffen dat dit een doodlopende weg is. ‘Ze berooft zichzelf van haar verleden en haar toekomst,’ formuleert Erik Schaap het treffend. Want de SD ziet ‘goud blinken’ en wil meer informatie. Onder stevige druk bekent ze haar koerierswerk en begint ze namen te noemen. De SD ziet haar als een ‘geraffineerd kreng’ maar ze blijkt een betrouwbare bron. Ze nemen haar mee en vanuit de auto wijst ze de plekken aan waar communistische medestrijders opgepakt kunnen worden. Het leidt tot talloze arrestaties, velen overleven de oorlog niet. Ze kan nu niet meer terug – en dus gaat ze door.

In gevangenschap doet ze zich tegenover medegevangenen voor als slachtoffer en weet hen zo bekentenissen te ontfutselen. Zodra ze wordt vrijgelaten, speelt ze opnieuw het slachtoffer en wint zo het vertrouwen van ‘goede’ Nederlanders die ze vervolgens aangeeft. Ze wordt betaald om verzetsnetwerken te infiltreren. Ook zoekt ze uit waar haar echtgenoot is ondergedoken. Hij wordt gearresteerd en komt na de oorlog gebroken terug uit de concentratiekampen.

‘Soms waant ze zich onkwetsbaar, soms weet ze dat ze met haar leven speelt,’ beschrijft Schaap haar gemoedstoestand in deze periode. Ze verraadt in totaal meer dan 150 mensen. Zodra het verzet haar dubbelspel doorheeft, gaan er stemmen op om haar om te leggen. Maar ze weet met haar charmes iedereen om haar vinger te winden en de steun van haar vader te behouden. Als jonge moeder kan ze rekenen op meer compassie dan als ze een man was geweest. Het verzet geeft haar nog een laatste kans. Als onderpand ontvoeren ze haar dochtertje en laten Franci kiezen tussen haar kind en de bezetter. Maar deze stok achter de deur blijft onvoldoende, waarop hen niets anders rest dan Franci in mei 1944 om te brengen.

Met De Verraadster schreef Erik Schaap een spannende en pakkende oorlogs- en familiegeschiedenis die interessante vragen oproept over de dunne lijn tussen ‘goed’ en ‘fout’. Het lijkt er achteraf op dat Franci’s koerierswerk (bijna vanzelfsprekend in CPN-kringen) meer een manier was om te ontsnappen aan de saaiheid van haar bestaan, dan een bewuste keuze voor de goede kant. Dit verklaart dat ze schijnbaar moeiteloos overstapte naar de kant van de bezetter en met een zekere gretigheid haar (nog spannender) dubbelrol speelde. Een weg terug was er, als gezegd, niet meer. Wat er precies in haar omging, zullen we nooit weten. Zelf kon ze het niet navertellen en de auteur moest het doen met getuigenissen van anderen, naoorlogse strafdossiers en ander direct en indirect bewijs. Het levert een indringende reconstructie op.

De verraadster. Franci Siffels, de verzetsvrouw die overliep
Erik Schaap
Alfabet Uitgevers
ISBN 9789021340692
Verschenen in januari 2022

Bestelinformatie