Op 11 april 1987 stortte Primo Levi van de derde etage van zijn appartementcomplex in Turijn naar beneden. Hij was op slag dood. Levi had net, zoals iedere ochtend, allervriendelijkst de post van zijn conciërge aangenomen. Hij liet geen afscheidsbrief achter. Was het een impulsieve wanhoopsdaad? Een tragisch ongeval? Tijdens de begrafenis had de rabbijn het over een “uitgestelde moord”. Nathalie Ginzburg uitte het vermoeden dat Auschwitz hem uiteindelijk fataal was geworden: “I think it was the memory of those years which lead him towards his death.” Elie Wiesel was nog het meest uitgesproken over de dood van Levi: “Primo Levi died at Auschwitz forty years later.”
Berel Lang verzet zich in het eerste hoofdstuk van Primo Levi: The Matter of a Life tegen het gemak van deze aannames. Hij wijst op de depressies waarmee Levi van kinds af aan te kampen had, voordat de fascistische militie hem in 1943 gevangen had genomen en hij voor de keus werd gesteld als partizaan te worden geëxecuteerd of als jood naar Auschwitz te worden afgevoerd. Hij had huwelijksproblemen en gezondheidsklachten op het moment van zijn dood. De zorg voor zijn hoogbejaarde moeder en schoonmoeder beschouwde hij als een plicht, maar bedrukten hem ook. Welk getuigenis had hij nog af te leggen over de elf maanden in de hel van Auschwitz na Is dit een mens, Het respijt, de enkele verhalen van Het periodiek systeem en de interviewbundel De verdronkenen en de geredden? De laatste strofe van zijn gedicht To My Friends, onder meer gericht aan hen “who have lost the soul, the spirit, the wish to live” klinkt wrang in het licht van een zelfgekozen dood:
Now that time presses urgently
An the tasks are finished
To all of you the modest wish
That the autumn may be long and mild.
Dat respijt was hem niet gegeven.
Primo Levi: The Matter of a Life
Berel Lang
Yale University Press
ISBN 9780300137231
Verschenen november 2013
Bestelinformatie
Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 19,49)
Bestel hier als E-book bij bol.com (€ 23,99)
