“For Freud the child was always the figure of the immigrant, the relatively helpless one who has to live, to find a way of living, in other people’s regimes,” schrijft de nestor van de hedendaagse psychoanalyse Adam Philips in Becoming Freud. Assimilatie is socialisatie, met alle psychische drama’s van dien. Philips stelt Freud’s ervaring van geassimileerde jood in het Wenen van het fin-de-siècle centraal in de eerste vijftig jaar van zijn leven, want daarover gaat Becoming Freud: een portret van de psychoanalyticus als jongeman.
En over de beperkingen en mogelijkheden van het levensverhaal. “A biography, like a symptom, fixes a person in a story about themselves,” aldus Philips. De kunst is om een patient te leren inzien “that making things conscious extended the individual’s realm of choice; where there was compulsion there might be decision, or newfound forms of freedom.” Hoe meer verhaal, hoe beter.
Freud had opmerkelijk weinig vertrouwen in de kunst van de biografie, hoewel hij zich meermaals aan het genre gewaagd heeft. Toen zijn vriend Arnold Zweig in 1936 te kennen gaf zijn biografie te willen schrijven, hield Freud de boot af.
“Nein, ich liebe Sie viel zu sehr, um solches zu gestatten. Wer Biograph wird, verpflichtet sich zur Lüge, zur Verheimlichung, Heuchelei, Schönfärberei und selbst zur Verhehlung seines Unverständnisses, denn die biographische Wahrheit ist nicht zu haben, und wenn man sie hätte, wäre sie nicht zu brauchen.”
Wellicht hield de meester van de zelfvertelling de touwtjes liever in eigen handen en had hij weinig fiducie in het vermogen van Zweig te verhalen over het verzwegene. Waar het uiteindelijk om gaat, natuurlijk.
Becoming Freud. The Making of a Psychoanalyst
Adam Philips
Yale University Press
ISBN 9780300158663
Verschenen in mei 2014
