Roger Federer: de meest stijlvolle tennisser ooit

De eerste keer dat ik bij toeval een stuk las van Christopher Clarey – in de International Herald Tribune – wist ik direct: betere tennisschrijvers dan hij zijn er niet. Die ontdekking deed ik al minstens twee decennia terug, en sindsdien ben ik deze journalist blijven volgen.

Clarey, die zelf op college-niveau heeft gespeeld, is eloquent, uitstekend geïnformeerd, kritisch en schrijft in zijn journalistieke stukken in een stijl die doet denken aan die van Scott Fitzgerald – auteur van onder meer de klassieker The Great Gatsby. In 2021 publiceerde hij de biografie The Master, the long run and beautiful game of Roger Federer, die al snel een bestseller werd.

Zeer onlangs verscheen een ge-update versie ervan, met daarin aandacht voor het vanwege aanhoudende knieproblemen definitieve afscheid van de meest stijlvolle tennisser ooit. In september 2022 speelde hij met zijn rivaal én vriend Rafael Nadal tijdens de Laver Cup nog een laatste (verloren) dubbel; slechts een enkeling die het die dagen in de O2 Arena in Londen bij alle eerbetoon en toespraken droog zal hebben gehouden.

Balletic

Om met de deur in huis te vallen: mijn hooggespannen verwachtingen destijds van deze biografie kwamen niet uit.* Hoe excellent Clarey ook is op de korte baan in de krant, op de lange baan met een minder dwingende deadline excelleert hij aanzienlijk minder. Dat illustreert wat mij betreft ook deze prettig bescheiden update van de biografie. ‘Ultimately, retirement came down to this,’ noteert Cleary kernachtig, ‘the balletic Federer could no longer dance to his standards on a tennis court.’

De biografie als geheel, zo viel me bij snelle herlezing weer op, bevat daarentegen flink wat overbodige details en uitweidingen. Strenger schrappen had het boek niet alleen minder obees gemaakt, het was vooral de vaart ten goede gekomen. Neemt niet weg dat The Master voor de tennisliefhebber in het algemeen, en die van Roger Federer in het bijzonder, heel veel lezenswaardigs bevat.

Ik bedoel, het zal je als journalist door de meester zelf maar gezegd worden: ‘I never fell out of love with the sport. Never.’

Explosive endurance

Als psycholoog las ik met extra belangstelling de passages over sportpsycholoog Christian Marcolli, een voormalig professioneel voetballer van onder meer FC Basel die vanwege knieblessures al op zijn 25^e moest stoppen. Op aanraden van Sven Groeneveld, destijds als coach in dienst bij de Zwitserse tennisbond en die later grote naam zou maken als coach van wereldsterren als onder meer Monica Seles en Maria Sharapova, zou Marcoli de jonge, hyperactieve en temperamentvolle Federer weleens goed kunnen helpen beter te leren omgaan met zijn emoties – en daar kreeg hij gelijk in.

Diezelfde Groeneveld was trouwens in 2000 benaderd om coach van Federer te worden, maar hij zag daarvan af omdat hij vond dat of de Australiër Peter Carter of de Zweed Peter Lundgren dat moesten doen. ‘Both Peters had invested so much time in Roger, and I had such a good relationship with both, and I felt I couldn’t take the job because these two guys deserved it,’ aldus gentleman Groeneveld.

Federer heeft sowieso veel geluk gehad met een aantal mensen in zijn leven. Misschien is zijn fitnesscoach Pierre Paganini voor zijn carrière wel de belangrijkste geweest. Het is fascinerend te lezen hoe Federer op hem vertrouwt. Zijn drills waren steevast gericht op het ontwikkelen van kracht en coördinatie, en altijd toegepast op wat er nodig is op de tennisbaan. ‘Explosive endurance’, typeert Paganini zijn methode. ‘Nine times out of ten on the court, the speed is in het first three steps and then you’re playing the tennis ball. So you have to train to be particularly strong in the first three steps.’

En dat niet alleen in de eerste set, maar ook diep in de vijfde set op een Grand Slam. Opmerkelijk is dat Paganini geen achtergrond heeft in tennis, maar in voetbal en atletiek. Hij moet de benodigde fysiek voor het spel als geen ander tot in de diepste essentie ontleed hebben.

Jurysport

Aangenaam aan het boek is dat Clarey de vraag naar de Greatest Of All Time, ofwel de GOAT, niet echt expliciet stelt, laat staan beantwoordt. Zeer velen vinden nog altijd dat Federer dat is. Voorstelbaar, maar het is een perverse vraag. Zijn Djokovic, Federer en Nadal immers niet zo extreem goed én consistent omdat ze elkaar inspireren en elkaar daardoor tot zeldzame hoogten stuw(d)en? Djokovic is qua resultaten zonder twijfel de allerbeste, maar Federer is ontegenzeggelijk de meest artistieke, elegante en gracieuze speler ooit.

Maar tennis is geen jurysport. Federer heeft zeker in belangrijke finales ook vaker van Djokovic en Nadal verloren dan dat hij ze verslagen heeft. Maar is Federer beter dan Rod Laver? Zou hij vaker gewonnen dan verloren hebben van John McEnroe? Of van Jimmy Connors, nog zo’n lastige lefty? Om over Björn Borg, mijn jeugdheld, nog maar te zwijgen. Want wat als die mysterieuze Borg psychologische hulp zou hebben gezocht en na elf grandslamtitels niet was gestopt op zijn 26^e? We zullen het nooit weten, we kunnen er alleen over speculeren – en het erover eens zijn dat al deze genoemde spelers absolute grootheden zijn.

Klasse

The Master is een goede, maar geen meesterlijke biografie. Deze ge-update versie is wel zoals gezegd aangenaam gedoseerd. De comeback van Federer omvatte helaas maar vijf toernooien, en in zijn laatste partij op het Centre Court van Wimbledon versloeg de Pool Hubert Hurkacz hem met 6-3, 7-6 en 6-0(!). Die laatste zogeheten bagel garandeert Hurkacz volgens Clarey ‘pride of place in the trivia contests for decades to come’.

Zelf beschouwde Federer zijn comeback overigens allerminst als anticlimax, vertelde hij Clarey een paar dagen na de Laver Cup.

‘I think I feel complete. I guess I lost my last single match. I lost my last doubles match. (…) I lost my job, but I am very happy. I am good. I am really good. That’s the ironic part, is everybody thinks about happy fairy-tale endings, you know? And for me, actually it ended up being that but in a way that I never thought was going to happen.’

Werkelijk alles aan Federer was en is klasse. Kijk bijvoorbeeld naar het reclamefilmpje van pastamerk Barilla waarin hij twee Italiaanse meisjes verrast die in de coronaperiode viral waren gegaan met een filmpje waarin ze op de daken van hun huis tegen elkaar speelden. Of kijk naar zijn geweldige speech bij het in ontvangst nemen van een eredoctoraat van de University of Dartmouth. Niemand die zo mooi en stijlvol tennist(e), niemand die zo mooi en stijlvol afscheid neemt, niemand die zo mooi en stijlvol over zichzelf als tennisser kan reflecteren.

* Deze recensie is een update van een eerdere bespreking van deze biografie op https://mastertennis.org/2021/09/07/recensie-the-master-the-long-run-and-beautiful-game-of-roger-federer/

The Master, the long run and beautiful game of Roger Federer  (New, post-retirement edition) Updated version
Christopher Clarey
New York: Hachette Book Group
ISBN paperback 9781538767368
Verschenen in december 2023

Bestelinformatie