Een portret van Joni Mitchell door David Yaffe

In 1972 publiceerde Rolling Stone een lijst met minnaars uit de popindustrie met wie Joni Mitchell het bed had gedeeld. Ze was woedend. In plaats dat het gerenommeerde popmagazine haar op haar eigen merites beoordeelde, werd ze in het artikel gereduceerd tot de bijzit van, de “Queen of El Lay”. Een jaar eerder had ze Blue uitgebracht, dat door hetzelfde magazine in 2012 tot de 500 beste albums aller tijden werd gerekend – ze was de eerste vrouw op de lijst, op nummer 30. David Yaffe wijdt in Reckless Daughter. A Portrait of Joni Mitchell de kinnesinne aan onverholen seksisme.

Is een artiest meer toegezongen dan Joni Mitchell? Graham Nash roemde hun huiselijk geluk in Our House . Het hartzeer van hun verbroken relatie verwerkte hij op zijn eerste solo-elpee, Songs for beginners, met als hoogtepunt – als je het mij vraagt – Simple Man . James Taylor, Dave Van Ronk, Neil Young, Ronee Blakley, Denise Kaufman en Sonic Youth volgden. In Nederland bewierookte Rikkert Zuiderveld Joni als “een engel die verdwaald is sinds ze uit de hemel viel”.

Joni Mitchell had het op haar beurt over de mannen in haar leven, al waren haar teksten iets prozaïscher van toon. Coyote , het openingsnummer van Hejira uit 1976, gaat over Sam Shepard.

He’s staring a hole in his scrambled eggs
He picks up my scent on his fingers
While he’s watching the waitresses’ legs.

Leonard Cohen werd in A Case Of You op zijn nummer gezet.

Just before our love got lost you said
I am as constant as a northern star and I said
Constantly in the darkness
Where’s that at?
If you want me I’ll be in the bar

Joni Mitchell, geboren als Roberta Joan Anderson in 1943, was acht toen ze door polio getroffen werd. Ze mocht nauwelijks bewegen tijdens het half jaar dat ze in quarantaine was, want van stilliggen verwachtte de medische stand op dat moment wonderen. Haar moeder bezocht haar één keer in het ziekenhuis, haar vader kwam nooit op bezoek. Ze was een kind van de zuidelijke prairies van Canada. Toen ze de kans kreeg, ontvluchtte ze het benauwende thuisfront van Saskatoon, Saskatchewam. Ze ging naar de kunstacademie in Calgary. Schilderen is haar eerste grote liefde, muziek was een noodzakelijke bron van inkomsten toen ze op haar eenentwintigste zwanger raakte.

Maar God, wat was ze goed. Haar composities waren eigenzinnig, dragers van songteksten die als een dagboek haar leven becommentarieerden. Ze noemde de songs “plateaus”, waarop ze haar persoonlijke besognes kwijt kon. Judy Collins maakte een wereldhit van Both Sides Now ; Woodstock , dat ze in maart 1970 uitbracht, drong in de hitparades door in de versie van Matthews' Southern Comfort , terwijl Crossby, Stills, Nash and Young het nummer coverde op Déjà Vu .

Joni Mitchell was een atypische hippie. Toen ze kon kiezen tussen Woodstock en de Dick Cavett Show, koos ze voor de Dick Cavett Show . Ze trad op in Fort Bragg voor de soldaten die de volgende dag naar Vietnam werden gestuurd. En die zogeheten vrije liefde? Een list voor jongens (“ruse for guys”) om meisjes in bed te krijgen.

Blue is in zekere zin een requiem voor de desillusies van de jaren zestig. Popcritica Ann Powers schreef over het album:

“Blue remains the clearest and most animated musical map to the new world that women traced, sometimes invisibly, within their daily lives in the aftermath of the utopian, dream-crushing 1960s.”

Bokkig, berucht afstandelijk, en legendarisch lastig. Mitchell heeft het haar publiek nooit gemakkelijk gemaakt. Ze nam haar fanbase mee op een muzikale ontwikkeling die begon met de folk van Song To A Seagull en Clouds naar de onnavolgbare jazz in de jaren zeventig van The Hissing of Summer Lawns (volgens Rolling Stone “a great collection of pop poems with a distracting soundtrack”) en Mingus. Ze veranderde van een liefelijke sopraan in een roestige tenor – een investering van 4 pakjes sigaretten per dag in een uniek stemgeluid. Haar versie van Both Sides Now uit 2000 gaat door merg en been en getuigt van een leven doordrenkt van nicotine en narcotica. In 2015 werd ze door een hersenbloeding getroffen, gevolgd door verontrustende berichten over haar gevecht met de ziekte van Morgellon.

David Yaffe doet in Reckless Daughter. A Portrait of Joni Mitchell verslag van the good, the bad and the ugly, maar bovenal is zijn biografie een lofzang op het uitzonderlijke talent van Joni Mitchell.