2023 is Waco-jaar in de Verenigde Staten. Het is dertig jaar geleden dat in deze stad een rampzalige belegering door de FBI plaatsvond van de woongemeenschap van de Branch Dividians, een sekte onder leiding van ene David Koresh. De belegering eindigde na 51 dagen met een brand die zijn Mount Carmel Center verwoestte. Tientallen Davidians lieten het leven, onder wie 28 kinderen, maar niet alleen door de brand: de sekteleden zouden zelf geloofsgenoten hebben doodgeschoten.
Een dezer dagen lijkt dan eindelijk een serieuze biografie van David Koresh (geboren als Vernon Wayne Howell) uit te komen, geschreven door Stephen Talty, die al een reeks biografieën op zijn naam heeft staan over uiteenlopende figuren, van onder andere Garbo (beroemde spion in WOII), Janet Guthrie (de Amerikaanse vrouwelijke Max Verstappen) en Joe Petrosino (legendarische mafiabestrijder bij de Newyorkse politie).
Inmiddels heeft Netflix vorige week de driedelige documentaire American Apocalypse uitgezonden, waarin de belegering soms van dag tot dag wordt gereconstrueerd aan de hand van getuigenissen van mensen die erbij waren, plus bandopnames en tv-uitzendingen uit die tijd. Er is zelfs geen voice-over – wat de grote makke van de serie verklaart: buitenlandse kijkers zullen niet begrijpen hoe diep en breed het Waco Massacre in de Amerikaanse bevolking resoneerde.
Sinds de tweede helft van de 19e eeuw hebben Amerikanen zich obsessief met het gewelddadige laatste boek van de Bijbel beziggehouden, de Openbaring van Johannes, het verhaal van de Apocalyps, van Armageddon. In Europa was dat ongebruikelijk, hoewel af en toe de paniek toesloeg wanneer de voortekenen – honger, oorlogen en pestilentiën – verenigd waren. En dat kwam (en komt) nogal eens voor uiteraard.
Na Waco werd wantrouwen tegen de federale overheid de norm onder miljoenen Amerikanen, later vermengd met geloof in een autocratische deep state enalle mogelijke complotten in de VS en de rest van de wereld. Dit type kiezers is weliswaar zichtbaarder geworden als doelgroep van Donald Trump en andere Republikeinen, maar de apocalyptische kant van hun geestelijke universum blijft meestal onbelicht. Ook in biografieën van presidenten komt die zelden voorbij.
Het is, denk ik, een niet zo onschuldige blinde vlek en dan niet alleen omdat het verstrekken van context zo belangrijk is om daden van een biografeling zo niet te verklaren dan toch wel te plaatsen. Neem bijvoorbeeld de reactie van Amerikaanse kiezers op klimaatverandering. Die is duidelijk onverschilliger bij Eindtijd-gelovigen. Zij zijn van mening dat Amerika rustig alles bij het oude kan laten omdat het einde van de wereld toch al nabij is, of geloven dat na de Wederkomst van Christus de aarde in haar oude pracht hersteld zal worden en menselijk activisme nu dus overbodig is. Er zijn ook christelijke zionisten die de oorlogen in het Midden-Oosten interpreteren als opmars voor de Apocalyps.
Voor de Amerikaanse makers van American Apocalypse zijn tientallen miljoenen medeburgers die geloven dat de gebeurtenissen uit de Openbaring wel eens tijdens hun leven zouden kunnen plaatsvinden, blijkbaar een soort niet noemenswaardig fact of life, iets onzichtbaars dat in de hoofden van mensen leeft en van tijd tot tijd getriggerd wordt door de actualiteit – zoals tijdens de belegering in Waco. De Jehovah’s getuigen <niet cursief> vormen maar een van de tientallen Amerikaanse sekten en bewegingen die geloven dat de Eindtijd en de Wederkomst van Christus niet meer lang op zich zullen laten wachten, hoewel ze tegenwoordig na enkele gênante no-shows van Jezus wel zo slim zijn om zich niet meer te wagen aan het voorspellen van een precieze datum.
Ook de getuigen in de documentaire refereren nooit aan dit enorme reservoir van geestverwanten van de Branch Dividians, hoewel Koresh zich voordeed als de Messias en zijn wapendepot in Mount Carmel ter voorbereiding van de oorlog met de Antichrist diende.
Om een indruk te geven van de populariteit van Eindtijd-denken in de VS: eind jaren 90 had de auteur Hal Lindsey al 28 miljoen exemplaren verkocht van het apocalyptische The Late Great Planet Earth (1970), een boek dat ook voormalig president Ronald Reagan en enkele van zijn ministers bekoorde. Het werd daarna ruimschoots ingehaald door de Left Behind romans van het duo Timothy LaHaye en Jerry B. Jenkins. Dit christelijke sciencefiction verhaal met de Apocalyps als basis duurde zestien delen die van 1995 tot 2007 het licht zagen en waarvan bij de dood van LaHaye al meer dan tachtig miljoen exemplaren waren verkocht. Een game en vijf verfilmingen zagen het licht, waaronder een met filmster Nicholas Cage, en een 40-delige versie voor kinderen. LaHaye stond ook aan de wieg van de Moral Majority en benoemde tientallen organisaties en instellingen plus ‘2000 colleges en universiteiten’ in de VS die het witte christendom willen ‘uitroeien’.
De buitenlandse kijker van de Netflix-documentaire zou misschien toch wel willen weten hoe onder het mom van godsdienstvrijheid en het grondwettelijk recht op vuurwapens zwaarbewapende sektes in de VS kunnen ontstaan – alsmede paramilitaire groepen die zich onderhand als milities van de Republikeinen gedragen zoals bleek tijdens de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Wat is er in de VS gebeurd met het geweldsmonopolie van de staat? Niet dat politie en FBI nooit kritiek verdienen maar opstoken tot burgeroorlog? Ik ben benieuwd wat biograaf Talty er straks over te melden heeft. Ik ben ook nieuwsgierig naar zijn biografie omdat in het grote verhaal over de Amerikaanse obsessie met de Apocalyps al anderhalve eeuw nazaten van Nederlandse protestantse immigranten opduiken. Wat hebben wij overzee nog meer op ons geweten behalve slavenhandel en kolonialisme?
Afgelopen vrijdag 24 maart hield Donald Trump de eerste massarally van zijn herverkiezingscampagne.
In Waco.
