Willibrord Frequin: ongein uit zelfbescherming

De intimiderende, nietsontziende overvalstijl van interviewer Willibrord Frequin vormde geen bewijs van zijn zelfvertrouwen, maar verhulde juist het gebrek daaraan. Deze  protective clowning – ongein uit zelfbescherming – is terug te voeren op trauma’s uit zijn jeugd, betoogt tovenaarsleerling Fons de Poel in een biografische schets van zijn meester.

‘Er waren aanzienlijk betere journalisten, interviewers, regisseurs en programmamakers. Maar geen van allen zou willen, kunnen of durven wedijveren met het jachtinstinct, de roekeloosheid en de intuïtieve hartstocht waarmee deze workaholic door het tv-landschap jakkerde, achtereenvolgens als internationaal verslaggever, trammelantreporter en populistische plaaggeest. Het leidde tot een oeuvre dat alleen een stomdronken scenarist had kunnen verzinnen.’

Aldus vat Fons de Poel al in de eerste bladzijden van Willibrord de carrière van Willibrord Frequin (1941) aardig samen, in een schrijfstijl die bijna net zo bloemrijk is als de onafscheidelijke pochetjes van zijn hoofdpersoon. In het begin heeft het boek de trekken van een hagiografie. In de kwalificaties die De Poel de gebiografeerde toedicht, druipt de bewondering er soms vanaf. Zelf is hij de eerste om toe te geven dat hij geen objectieve biograaf is. De heren kennen elkaar al zo’n veertig jaar; Frequin was De Poels mentor bij KRO’s Brandpunt aan het begin van diens tv-carrière.

Mededogen

De Poel beschrijft in Willibrord afwisselend hun ontmoetingen in Frequins tachtigste levensjaar, blikt terug op zijn televisieleven en laat vrienden, familie en bekende Nederlanders over hem aan het woord. Deze korte Door andere ogen-hoofdstukjes voegen weinig toe. ‘Het is een belhamel, maar uiteindelijk een heel lieve man’: dat vat de communis opinio wel ongeveer samen. Niveau vriendenboekje.

De beschrijvingen van De Poels ontmoetingen met Frequin, die door allerlei aandoeningen snel achteruitgaat, ontroeren wél. Vanwege de hulpeloosheid van de voormalige blaaskaak en vanwege het scherpe oog en het mededogen van De Poel, bijvoorbeeld tijdens een wandeling door de Nijmeegse binnenstad. ‘Soms ben ik bang dat hij over de kasseien zal struikelen, maar het bevolkte centrumgebied is niet bepaald het meest geschikte decor om hem zichtbaar te ondersteunen.’     

Internaat

De Poel weet de vinger te leggen op beslissende momenten in Frequins levensloop. Als veertienjarige krijgt Willibrord van zijn vader te horen dat hij voortaan intern moet op het Nijmeegse Canisiuscollege. Terwijl deze school amper een kilometer van hun huis staat. ‘Dat moet je maar aan je moeder vragen,’ wimpelt zijn vader de waaromvraag af. Moeder geeft evenmin uitsluitsel, waardoor het voelt als een afwijzing. Je hoeft geen psycholoog te zijn om, zoals De Poel doet, te concluderen dat hier de kiem ligt voor Frequins verlatingsangst. Na het verbreken van een liefdesrelatie weet Frequin niet hoe snel hij de volgende aan de haak moet slaan, om maar niet alleen te zijn. Over al zijn relaties en scheidingen wil hij niet veel kwijt, waardoor ze in amper een pagina worden afgedaan.

Een ander gevolg van Frequins internaattrauma is de drang om gezien te worden. Zijn kenmerkende confronterende stijl als reporter is dan ook geen bewijs van zijn zelfvertrouwen, maar juist een manier om zijn verlegenheid en onzekerheid te maskeren. Altijd heeft hij spanning in zijn lijf gehad, bekent hij aan De Poel. Zijn hele leven voelt als een examen. Maar wat als je zakt?

Hoofdenaffaire

De carrière van Frequin laat zich overzichtelijk indelen in de periode vóór en ná de zogenoemde hoofdenaffaire. In de eerste periode is hij de gedreven journalist die voor actualiteitenrubriek Brandpunt misstanden aan de kaak stelt en rampgebieden bezoekt. In Biafra en Sudan is hij getuige van hongersnoden, in Bombay van overstromingen en in Oeganda ziet hij de martelkamers van Idi Amin. Woede over de misstanden drijft hem, pas later komt het verdriet.

Als kind had hij al weinig ontzag voor gezag, als journalist merkt hij dat brutaliteit scoort. Hij bevraagt Prins Bernhard over de Lockheedaffaire en zet de Paus in het vliegtuig klem om hem te kunnen vragen naar de problemen in de Nederlandse kerk.

In 1989 komt een abrupt einde aan zijn carrière bij Brandpunt na een reportage over een  vermeende handel in hoofden en andere menselijke lichaamsdelen. Frequin zou de boel in scene hebben gezet. Dat ligt genuanceerder volgens De Poel, die de affaire beschouwt als een ‘uit de hand gelopen festival van foutjes, misverstanden en boosaardige interpretaties’. Frequin bekent met gevoel voor drama aan De Poel dat hij er ‘vijf jaar niet van geslapen’ heeft.

De affaire verdrijft Frequin uit de serieuze journalistiek. Hij zoekt zijn heil bij de commerciëlen waar hij in De week van Willibrord met veel effectbejag en plat vermaak zijn prooien achtervolgt. Hij onderwerpt ze aan kruisverhoren van bij voorkeur gesloten vragen. ‘Vindt u het zelf ook niet verschrikkelijk wat u gedaan heeft?’ Hij schaamt zich er achteraf niet voor. Hij nam het voor mensen op en heeft veel van hen kunnen helpen, vindt hij zelf. 

Rariteit

Van een doortastende journalist naar confronteren om het confronteren. Frequin heeft het zijn critici met programma’s als De week van Willibrord gemakkelijk gemaakt om hem weg te zetten als een rariteit, analyseert De Poel. Al, zo vermoedt de auteur, zullen zijn critici stiekem toch gekeken hebben hoe hij de nog onbekende Máxima achtervolgde in Brussel, een seksueel delinquent opjaagde tot aan zijn voordeur en zelf werd achternagezeten door een psychotische man met een bijl. Het waren deze guilty pleasures die Frequin zo’n gewild onderwerp van imitatie maakten voor Koefnoen en Kopspijkers.

Ook in het dagelijks blijkt Frequin vrienden en (on)bekenden trouwens nog steeds te overrompelen met impertinente vragen van het kaliber ‘maar je hebt nog wel seks?’. Het is zijn tweede natuur geworden. De weigering om gewoon te zijn, de drang om uit te dagen is zijn ‘spelopvatting’. Hij is, kortom, op zijn eigen karikatuur gaan lijken, al ziet De Poel er ook een vorm van zelfpersiflage in.

Willibrord. Verlegen vlegel
Fons van de Poel
F.C. Klap
ISBN paperback 9789085679547
ISBN ebook 9789085679646
Verschenen in februari 2022

Bestelinformatie