Een borstzakbiografie van Harry Mulisch door Stijn Aerden

Op 30 oktober dit jaar is het vijf jaar geleden dat de Nederlandse schrijver Harry Mulisch overleed. De regenboog die boven Amsterdam verscheen toen de kist met het lichaam van de schrijver over het water richting Zorgvlied werd vervoerd staat nog in het geheugen gegrift. Dit kalenderjaar wordt de plank met secundaire literatuur over Mulisch aangevuld. Aan het begin van het jaar verscheen De Mulisch Mythe van literatuurwetenschapper Sander Bax, eind oktober komt Zijn eigen land van Mulisch’ uitgever Ammerlaan uit en bij uitgeverij Meulenhoff verscheen begin deze maand Telefoon voor de heer Mulisch van journalist en schrijver Stijn Aerden. Telefoon voor de heer Mulisch is, zo stelt de schrijver zelf, een borstzakbiografie.
Toen Harry Mulisch te gast was bij Twan Huys in College Tour kwam een fragment voorbij van de jonge schrijver waarin hij spreekt over de autobiografie. Zittend op een stoel, met Voer voor psychologen in zijn hand zegt hij:

Kijk, een autobiografie begint met: ‘ik werd geboren op die dag, toen en toen, mijn vader werkte… ‘. Dat is vond ik vervelend.

Kort gezegd: Mulisch had het niet zo op de conventionele autobiografie. Opvallend is dat ook in de boeken over hem en zijn leven de conventies met enige regelmaat worden geschonden. Bax schreef een biografie van de schrijver die niet paste binnen de kaders van de biografie zoals die gelden in de wereld van de letterkunde en Stijn Aerden neemt dat stokje over. Hij kiest een eigen aanpak, een eigen schrijfwijze en ziet zijn boek als ‘ een handzame biografie om het spits af te bijten’ en kenschetst zijn werk als ‘een karakterschets aan de hand van trefwoorden.’ De boeken die verschenen zijn over het leven van Mulisch kennen dus enige vorm van analogie met zijn eigen autobiografische werken als Voer voor psychologen en Mijn getijdenboek.

Aerden maakt de lezer op een toegankelijke en luchtige wijze wegwijs in het leven van De Grote Een. De opzet is onorthodox: op basis van bepaalde aspecten van het leven van de schrijver, los van enige chronologie. Maar dit maakt het lezen, mede vanwege de toegankelijke schrijfwijze, niet lastiger. Aerden heeft vooral aandacht voor de vele anekdotes die er in de loop van de tijd zijn ontstaan over het leven van zijn hoofdpersoon. Anekdotes over de man en zijn pijp, de boxen in Americain die ‘ Telefoon voor de heer Mulisch’ galmen en de duizend vrouwen met wie hij het bed zou hebben gedeeld. Maar los van deze verzameling anekdotes geeft Aerden ook een gedegen beeld van alle levensfases van Mulisch. Zijn jeugd wordt goed in beeld gebracht, voornamelijk in het hoofdstuk over Mulisch en Haarlem. Maar ook zijn vriendschap met schaker Jan Hein Donner en zijn relatie tot het communistische Cuba van Fidel Castro.
Een van de meest typische anekdotes is hoe Mulisch zijn eerste literaire prijs won. De avond van de sluiting voor het inleveren van manuscript voor de Reina Prinsen Geerligsprijs. De inkt van het manuscript is net droog en het is noodweer. Mulisch brengt samen met Jan Blokker het manuscript naar de secretaris van de Reine Prinses Geerligsprijs. Precies op tijd en in de stromende regen stonden de heren voor de deur van de secretaris. Het gesprek werd met enige regelmaat onderbroken door het gedonderd van het onweer. Maar het was wel Mulisch die met Archibald Strohalm de prijs toegekend kreeg.

Met Telefoon voor de heer Mulisch heeft Aerden een voor een breed publiek toegankelijk boek geschreven dat als kennismaking met het leven van Harry Mulisch kan worden beschouwd. Het moet gezegd dat de door Aerden zelf gekozen typering ‘borstzakbiografie’ dit boek tekort doet. Het is meer dan dat, het is een volwaardige kennismaking met een van de meest interessante Nederlandse schrijvers van de twintigste eeuw. Het is een levendig verhaal over een bijzonder leven met bijzondere anekdotes.

Telefoon voor de heer Mulisch
S. Aerden
Meulenhoff
ISBN: 9789029088527
Verschenen in september 2015