In een even boeiende als voorbeeldige biografie over achttiende-eeuwse koopman Jan Bekker Teerlink geeft de biograaf en historicus Roelof van Gelder een prachtig inzicht in het leven en het tijdsgewricht van een gewone handelaar op China, die om geld te verdienen en een onbezorgde oude dag te hebben tot driemaal toe de gevaarlijke en lange reis naar China maakte. Het fortuin dat hij hoopte te maken, leverde dat niet op. Maar die onbezorgde oude dag kwam er toch, dankzij handig wheelen dealen en misschien vooral een onverwoestbaar optimisme.
Behalve de biografie die zijn leven nu heeft vastgelegd, blijft er voor de nagedachtenis aan Jan Bekker Teerlink alleen nog een Grand Cru Margaux over: de Château Marquis Dalesmes Becker. En als Roelof van Gelder tijdens archiefonderzoek naar een veel breder onderwerp in The National Archives in Kew (Richmond bij London) niet gestuit was op een rood leren mapje met brieven en documenten van Jan Bekker Teerlink, dan hadden we ook die biografie nooit gehad. Want de protagonist van de biografie is geen beroemde achttiende of beter nog vroeg negentiende-eeuwse Nederlander. Hij heeft de loop van de geschiedenis niet beïnvloed. Dus waarom een biografie van Jan Bekker Teerlink?
Nooit van gehoord!
Toen Roelof van Gelder aan mensen vertelde dat hij bezig was met een biografie over Jan Bekker Teerlink, was “Nooit van gehoord!” de meest voorkomende reactie. Het heeft hem gelukkig niet afgeschrikt. Want het leven en de lotgevallen van Jan Bekker Teerlink (1759-1832) bieden een boeiend inzicht in een bewogen, revolutionaire en vooral bloedige periode in de Nederlandse en Europese geschiedenis. Bekker Teerlink was 30 jaar toen de Franse revolutie uitbrak, maar had in het decennium daarvoor al kennis gemaakt met de Verlichtingsfilosofie. Hij maakte de opkomst en ondergang mee van Napoleon, de Patriotten in Nederland, de Bataafse republiek, de uitroeping van het Koninkrijk der Nederlanden. Hij maakte de Vierde Engelse Oorlog mee, de Franse Revolutie, de Napoleontische veldslagen, de opdeling van Europa in Koninkrijken. Maar hij was een onbelangrijke figurant, of misschien beter decorstuk, terwijl zich op het wereldtoneel een omwenteling voltrok die vele miljoenen mensen het leven kostte, en uiteindelijk de loop van de negentiende en twintigste-eeuwse geschiedenis diepgaand zou beïnvloeden. Biograaf Van Gelder slaagt erin om door een nauwgezette beschrijving van wat er nagelaten is over het leven van een doorsnee individu een mooie doorkijk te geven naar een tijdvak in de geschiedenis van de periode 1780 – 1830.
Avonturier-biograaf
Roelof van Gelder heeft het patent op de biografie van de zeventiende en achttiende-eeuwse ondernemer-avonturier. Hij deed dat al met zijn eerder biografieën van Jacob Roggeveen (zie recensie op Biografieportaal: Naar het aards paradijs van Roelof van Gelder, 0ver Jacob Roggeveen (biografieportaal.nl) en John Gabriel Stedman (zie recensie op Biografieportaal John Gabriel Stedman (1744-1797) en het verdriet van Suriname – Biografieportaal). Jan Bekker Teerlink is geen avonturier: hij is een koopman uit Vlissingen, die hoopt zijn fortuin te maken door te handelen met China. Niet gedreven door het verlangen om terra incognita te ontdekken zoals Jacob Roggeveen, of een goede militaire loopbaan te hebben (John Stedman), maar eigenlijk meer door het verlangen een onbezorgde oude dag te hebben op een mooi plekje in (zijn geliefde) Frankrijk. En wonder boven wonder: ondanks drie toch eigenlijk mislukte reizen naar Kanton in China, waar het grote geld verdiend kon worden, houdt hij aan zijn avontuurlijk koopmansbestaan genoeg over om de laatste 25 jaar van zijn leven “genoeglijk” te leven op een landgoed in de Margaux, met zijn eigen wijngaard, die na zijn dood door zijn dochter werd voortgezet en uiteindelijk resulteerde in een mooie Bordeaux. Bekker Teerlink is een aardige man, ondanks alle tegenslagen optimistisch, en hij is vooral gericht op: hoe houd ik mijn leven zo aangenaam mogelijk. Hij eindigt zijn bestaan met een vrouw van wie het niet echt zeker is of hij echt van haar gehouden heeft. Hij eiste wel volstrekte kuisheid van haar (en noteerde intussen nauwkeurig in zijn dagboek hoeveel hij besteed had aan het bezoeken van prostituees).
Verantwoording en samenvatting
Bekker Teerlink heeft misschien niet het fortuin gemaakt dat hij hoopte, maar dankzij zijn ondernemersoptimisme en goed zakelijk inzicht genoeg verdiend om de laatste 25 jaar van zijn leven “genoeglijk” door te brengen. En dat was niet alleen een levensideaal eind 18de, begin 19de eeuw (temidden van en na zoveel revoluties!), maar het was toch eigenlijk wat hij zich bij het begin van loopbaan als koopman-handelaar uit Vlissingen ten doel had gesteld. De biografie van Roelof van Gelder belicht vooral de reizen op China, daarover is (gedocumenteerd in brieven) het meeste over het leven van Jacob Bekker Teerlink vastgelegd. Wie de laatste vier bladzijden van De Koopman van Kanton leest, heeft de door Van Gelder perfecte geschreven samenvatting van een leven die weliswaar avontuurlijk genoeg was, maar weinig opzienbarend. In de eerste vier bladzijden van zijn biografie geeft Van Gelder de aanleiding en verantwoording. Daartussen bijna 300 pagina’s boeiende biografie, die meer dan de moeite waard zijn.
De koopman van Kanton. Jan Beker Teerlink (1759-1832)
Roelof van Gelder
Prometheus
ISBN hardcover 9789044648164
Verschenen in oktober 2022
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 32,50)
