Friso Schotanus dook in het leven van Jan Doornik, een vergeten Nederlandse verzetsheld in Frankrijk. De auteur beschrijft daarbij ook zijn moeizame en verbeten zoektocht naar snippers informatie over Doornik. Hoe het met Onze man in Parijs afloopt is vanaf de eerste pagina’s duidelijk: hij wordt gefusilleerd. Maar wat de zoektocht van de auteur naar zijn levenswandel zal opleveren, blijft tot de laatste bladzijde spannend.
In 2018 stuit Schotanus bij toeval op een krantenberichtje over verzetsheld Jan Doornik. Deze Parijzenaar met een Nederlands paspoort kreeg na de oorlog hoge Franse en Nederlandse onderscheidingen voor zijn verzetsdaden, maar raakte vervolgens in de vergetelheid. Schotanus besluit te ontrafelen wie hij was en waar hij die onderscheidingen aan te danken had.
Vijf dossiers per dag
In Onze man in Parijs beschrijft Schotanus niet alleen Doorniks levensverhaal, maar ook zijn zoektocht hiernaar, die hem bij verschillende bronnen in binnen- en buitenland brengt. Als lezer leef je mee als de auteur weer een mailtje of telefoontje krijgt of een oude map met brieven en documenten in een Parijs’ archief openslaat. Zou er dit keer iets tussen zitten? Een Nederlandse oud-archivaris waarschuwt hem voor de bureaucratie in de Franse archieven. Dat blijkt terecht. Afgereisd naar Parijs komt de auteur erachter dat hij maximaal vijf dossiers per dag mag raadplegen. Dat hij er speciaal voor uit Nederland is gekomen, maakt niet uit: kom morgen maar terug. Maar ook in Nederland mag hij sommige dossiers slechts onder verscherpt toezicht inzien. Een surveillant plakt terloops een sticker op de camera van zijn laptop. Fotograferen verboden.
Gaandeweg zien we hoe Schotanus steeds meer puzzelstukjes vindt. Waar informatie ontbreekt, fantaseert hij soms hardop hoe het gegaan zou kúnnen zijn. Zo vormt zich gaandeweg het levensverhaal van Doornik. In een notendop: de in 1905 geboren Parijzenaar met een Nederlands paspoort trekt in de jaren dertig naar Nederland om als handelsagent te werken voor het bedrijf van zijn broer. Als Duitsland in 1940 Nederland binnenvalt, reist Doornik voor de Duitse troepen uit terug naar Frankrijk. Bij de Nederlandse consulaten in Parijs en Bordeaux meldt hij zich als vrijwilliger voor de strijd, maar ze geven geen sjoege. Hij steekt over naar Engeland, maar de slecht georganiseerde Nederlandse autoriteiten daar hebben evenmin belangstelling. Daarop sluit hij zich aan bij de Vrije Franse Strijdkrachten.
Verraden
Met een verzetsgroep onder leiding van luitenant d’Estienne d’Orves onderneemt hij missies naar het vasteland waar hij in onder meer Parijs en Vichy informatie verzamelt voor de geallieerden. Hij reist heel Frankrijk door met de kostbare informatie op zijn lichaam. Als ze hem betrappen, zullen die papieren zijn doodvonnis zijn. Uiteindelijk weet hij het Britse consulaat in Genève te bereiken dat de informatie doorspeelt naar Londen. Maar enige tijd later – hij is dan op een schuiladres aan de Bretonse kust – wordt hij alsnog gearresteerd. De operatie blijkt verraden door een lid van de verzetsgroep. De kopstukken, onder wie Doornik, worden ter dood veroordeeld. Doornik krijgt nog een extra straf omdat hij een nieuw lid in de verzetsgroep heeft aangebracht. ‘Moet ik die straf voor of na mijn executie uitzitten?’ wil Doornik van de rechter weten.
Marketing
Doornik vindt in de dodencel troost en berusting in het geloof, blijkt uit de getuigenissen van de geestelijke die hem die laatste dagen bijstaat. De leider van de operatie, luitenant D’Estienne d’Orves, wordt eveneens geëxecuteerd. Hij groeit na de oorlog uit tot een bekende verzetsheld, mede dankzij de vele geschriften die van hem bewaard zijn gebleven en die een beeld geven van zijn daden en motieven. Dat er van Doornik nauwelijks iets op schrift bewaard bleef, is volgens Schotanus een van de redenen dat hij in de vergetelheid raakte. ‘Heldendom is deels marketing.’
Onze man in Parijs. Op zoek naar een vergeten verzetsheld
Friso Schotanus
Querido Fosfor
ISBN 9789021423975
Verschenen in november 2020
