Hegel zag in Napoleon de verpersoonlijking van de absolute wereldziel, het einde van de geschiedenis, toen hij de Franse generaal in Jena zijn troepen zag inspecteren. Zelfs zijn grootste criticaster was een heimelijk bewonderaar. In Memoires van over het graf, volgens Bart van Loo “een van de absolute meesterwerken van de negentiende eeuw”, schrijft François René de Chateaubriand: “Is met Napoleon niet alles ten einde? Had ik het dan over iets anders moeten hebben? Welk personage is belangwekkender dan hij?” Diezelfde Chateaubriand noemde Napoleon bij leven en welzijn een Nero en een vreemdeling, iemand die de revolutie voor zijn persoonlijke genoegens verkwanseld heeft en de mensheid in het ongeluk stortte. “Zienderogen, van dag tot dag, voltrok zich de metamorfose van republikeinen tot keizersdienaren en van de tirannie van allen tot het despotisme van de eenling.”
Bart van Loo schreef Napoleon. De schaduw van de Revolutie. Wat bezielde Van Loo? WorldCat, de grootste bibliotheekcatalogus van de wereld, bevat maar liefs 171.135 titels waarin de Corsicaan genoemd wordt. Heeft Napoleon. De schaduw van de Revolutie bestaansrecht in die gigantische berg van literatuur, variërend van de “militaire maximes” van Napoleon tot zijn eetgewoonten (schransend, bij voorkeur kip)? Het antwoord is een driewerf ja, al was het maar om de Homerische volzinnen en de zinderende verteltrant van Van Loo. Die deed me denken aan de schoolplaten van Jan Hoynck van Papendrecht waarmee mijn favoriete lerares geschiedenis haar klaslokaal behangen had. (Ze sprak altijd met consumptie wanneer ze zich liet vervoeren door een Goed Verhaal, wat mij er niet van weerhield om op de eerste rij te gaan zitten).
Napoleon, c’est moi
Ik zou Van Loo te kort doen als mijn lof alleen zijn verhalend vermogen betrof. Napoleon. De schaduw van de Revolutie getuigt van een duizelingwekkende eruditie en is een knap gecomponeerde synthese van al die bestaande literatuur. De bekende feiten passeren de revue, van het neerslaan van de Girondijnse opstand in Toulon in 1793 tot de tragische nadagen op St. Helena, waar de corpulente keizer zijn politieke opponenten nog een loer wist te draaien. Nee, ontsnappen – zoals van Elba – lukte hem niet meer, maar zijn memoires werden een postume bestseller, die menig Fransman deed verlangen naar het groots en meeslepend leven van weleer, alsof de ontberingen van Moskou en Leipzig nooit hadden plaatsgevonden. Van Loo presenteert Napoleon als de zelfpromotor bij uitstek, de man die als geen ander begreep dat je voor een beetje onsterfelijkheid wel wat marketing kunt gebruiken. “In zijn eentje vindt Bonaparte de moderne propaganda uit, een combinatie van gloedvolle epiek en zelfverheerlijking. Geheel nieuw is het fenomeen niet, maar het is de eerste keer dat het op die schaal gebeurt.” De gratis krantjes bezingen zijn militaire prestaties, de hofschilder van de Franse Revolutie Jacques-Louis David vereeuwigt hem in zijn meest glorieuze momenten en als een spitsvondige quote aan zijn lippen ontsnapt, zorgt hij ervoor dat die opgetekend wordt. “Ik slaap met Frankrijk, mijn enige minnares. Ik ben nooit iets tekortgekomen, ze is royaal met haar bloed en schatten.” Een waar woord. De ramingen van het dodental tijdens de Napoleontische oorlogen lopen uiteen van 3,25 tot 5 miljoen. Napoleons eigen heengaan op het verre St. Helena werd overigens, zoals die van Elvis, hogelijk in twijfel getrokken. Horace Vernet liet hem van lieverlee herrijzen uit zijn graf. Ook stak een nieuw fenomeen de kop op. In de gestichten, zoals die van Bicêtre, verschenen de gekken die beweerden Napoleon te zijn. Een gevalletje van Bovarysme, aldus Van Loo: “het vermogen van de mens om zichzelf, ten gevolgde van door de literatuur gevoede verlangens die haaks staan op de werkelijkheid, anders te zien dan hij is.”
Uiteindelijk zijn het de romanciers die Napoleon eeuwige roem bezorgden, lieden als Alexandre Dumas, wiens vader een glorieuze rol vervulde in La Grande Armee, Stendhal, die deelnam aan de veldtocht in Rusland, en Honoré de Balzac, te jong voor alles. Bart van Loo bevindt zich in goed gezelschap.
Napoleon. De schaduw van de revolutie
Bart van Loo
De Bezige Bij Antwerpen
ISBN 9789085425960
Verschenen in november 2014
Bestelinformatie
Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 24,99)
Bestel hier als E-Book bij bol.com (€ 14,99)
