Meisje zoekt meisje. Een bevrijdingsverhaal

In Meisje zoekt meisje. De muzikale wereldreis van Jos en Robby vertellen historici Timo van Barneveld en Arnout Janmaat het avontuurlijke verhaal van Johanna de Lange Wendels en Ida van der Wal. Vier jaar na de bevrijding ondernamen de vrouwen, die elkaar leerden kennen via een contactadvertentie in Het Parool, een liftvakantie. Ze hadden alleen hun gitaren, een primusbrander, kleding en een tentje bij zich. Op 9 juni 1949 vertrokken ze met de tram naar de Stadionbuurt, want daar lag de Rijksweg 2. Een maand later traden ze op voor het terras van Les Deux Magots in Saint-Germain des Prés. De Parijzenaren waren gecharmeerd van hun gogme, al verstonden ze natuurlijk niets van de Hollandse liedjes. “Als je zwerft en je trekt langs de wegen/ En je doolt door ’t zomerdronken land/Ja, dan wil je wel eventjes voelen/Dat je toch nog wel houdt van je land.” Het heimwee viel reuze mee. De reis zou elf jaar duren, en ging langs 62 landen.

Een muzikale wereldreis

Meisje zoekt meisje is een geschiedenis over de bevrijding: die van de naziterreur, de knellende wetten van een vrouwenbestaan in de jaren vijftig van de vorige eeuw, het benepen thuisfront met zijn kleinburgerlijke moraal. Ida (roepnaam Robby, vanwege haar stoere uiterlijk) werkte bij de HEMA, Johanna (roepnaam Jos) had een baantje als secretaresse. De vrouwen waren voorbestemd om te trouwen, kinderen te krijgen en te versloffen in het huishouden, maar ze pasten voor dat bestaan. Toen heel Europa één matras was en de hemel het plafond van een derderangs hotel – zoals Remco Campert over de roes van de naoorlogse periode dichtte – besloten ze ten volle te genieten van hun bestaan. Jos en Robby kleedden zich volgens de laatste mode – de new look van Christian Dior – studeerden een repertoire in van Nederhawaiian, jodelahiti’s en volksliedjes, en verzilverden de opbrengsten in nog meer kilometers. Na Parijs volgde de oversteek naar Engeland, van Engeland ging het naar Spanje, gevolgd door Portugal, Marokko, Congo, Senegal, Brazilië, Uruguay, de Nederlandse Antillen, Verenigde Staten en Mexico. En passant traden ze in Barcelona op met Josephine Baker en werden ze ontvangen door de kroonprins van Marokko. Jos probeerde een boek te schrijven over hun reis rond de wereld, want hun verhaal inspireerde.

Ze werden geïnterviewd door de BBC, maar ook de Libelle zong hun lof. “Je kunt denken zo je wilt, het tijdperk van bordurende jongedochters die al kruisstekend de komst van een brave echtgenoot afwachtten, komt niet meer terug.” Er waren de vakantiescharrels in de hooibergen en de duinen. “Wel houden beide vrouwen angstvallig met kruisjes hun maandelijkse periode bij in het gezamenlijke dagboek. Een ‘ongelukje’ zou heel moeilijk uit te leggen zijn in Amsterdam.” Vooral de familie van Jos had het maar wat moeilijk met de capriolen van hun vrijgevochten nichtje. Het gerucht ging dat Robby en Jos meer dan alleen vriendinnen waren. De enigszins geheimzinnige breuk tussen de hartsvriendinnen in 1970 duidt op scheefgegroeide verhoudingen. Robby verweet Jos dat ze haar “nooit echt heeft gewaardeerd zoals ze is.” Robby trok in bij een nieuwe vriendin, Wil Lammers. Die hield de oude reisgenote angstvallig buiten de deur toen Robby in 1980 aan kanker overleed.

Petite histoire

Meisje zoekt meisje is een “petite histoire” van de zuiverste soort. Zelden heb ik een boek gelezen waarin historici zo weinig historische context hebben toegepast als Van Barneveld en Janmaat met hun vondst in het stadsarchief van Amsterdam hebben gedaan. Het rare is dat die keuze best te billijken valt. Van Barneveld en Janmaat hebben van het manuscript van Johanna de Lange Wendels, de brieven, dagboeken en bandopnames een verhaal gemaakt “zoals dat voor ons uit de archieven naar voren is gekomen”. Niets meer, niets minder. Door de vlotte pen van de auteurs word je als lezer meegenomen op een ontdekkingstocht door het naoorlogse Europa, Afrika, Zuid- en Noord-Amerika. Er komen meer auto’s, meer televisietoestellen; het huishouden mechaniseert met de komst van de wasmachine en de koelkast. We zien al die ontwikkelingen door de ogen van de protagonisten, nooit door die van de auteurs. Daarmee krijg je een atypisch verhaal te lezen van twee vrouwen die breken met alles wat je meende te weten over de jaren veertig en vijftig. Geen troosteloze Frits Egters dit keer. Geen spruitjeslucht. Des te meer joi de vivre, van de Hollandse soort.

Meisje zoekt meisje. De muzikale wereldreis van Jos en Robby
Arnout Janmaat en Timo van Barneveld
De Geus
ISBN 9789044537383
Verschenen in maart 2017