Is Lodewijk Asscher iemand waarmee ik een avond in de kroeg zou willen zitten? Daar was ik nieuwsgierig naar voordat ik Lodewijk ging lezen. Een avond in de kroeg! Nu tijdens de lockdown! Ik zou er een lief ding voor over hebben. Maar na 400 bladzijden lezen waarin secuur is vastgelegd hoe Lodewijk Asscher in elkaar steekt, zou ik een kroegavondje met Asscher toch afslaan.
Auteur Wilfred Scholten, die negen jaar geleden promoveerde op een biografie van voormalig premier Barend Biesheuvel, koos nu voor een hoofdpersoon midden in de politiek. Hij stapt in op het interessante moment dat Asscher demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid is en net bij de Tweede Kamerverkiezingen als lijsttrekker van de Partij van de Arbeid op het historisch lage aantal van negen zetels is terechtgekomen. Voor zijn boek Lodewijk: Portret van een stoïcijns optimist zou Scholten Asscher vier jaar lang op de huid zitten, onderweg naar de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart 2021. Zou… want Asscher gooide twee maanden voor die verkiezingen de handdoek in de ring, als gevolg van de conclusies van het onderzoeksrapport naar de kinderopvangtoeslag-affaire. Het boek van Wilfred Scholten kwam er toch, met een nieuw slothoofdstuk en een gewijzigde titel: Lodewijk: De val van een politiek talent.
Wim Kok
Een talent waarmee ik dus niet een avond in de kroeg zou gaan zitten. Halverwege het boek stelt Mark Oosterhout, de reclameman die op vrijwillige basis meewerkt aan het versterken van het imago van de PvdA: ‘Lodewijk is misschien een wat saaie man, maar dat is juist een sterk handelsmerk.’ Die saaiheid was mij ruim daarvoor al duidelijk geworden: liever thuis bij de kinderen, dan borrelen met leden en partijgenoten na een congres. Sowieso is Asscher niet zo van de leden en het campagnevoeren. Hij komt er structureel te laat. En het traditionele rozen uitdelen voor de verkiezingen kan hem gestolen worden: ‘daar waren de rozen ook weer. Lodewijk kreeg een bos in handen gedrukt en pakte die aan alsof de rozen vieze boekjes waren.’ De Tweede Kamerfractie en de rest van de partij waren voor Asscher twee gescheiden circuits: ‘Asscher bevond zich wat dat betreft in goed gezelschap. Hoe populair Wim Kok ook was bij zijn achterban, de partij interesseerde hem weinig. Het werk daarvoor liet hij helemaal aan de voorzitters over.’
Uit het hele boek blijkt dat Asscher het liefst zelf alles bedenkt en uitvoert. Zelfs als het allemaal heel ingewikkeld is: ‘voor een goed verhaal is denkkracht nodig en daar heeft Asscher een hele kaartenbak met deskundige partijleden voor (…) Er zijn genoeg oud-ministers die uitkijken naar een mailtje of telefoontje van hem. Maar hij doet het niet, dat heeft waarschijnlijk met zijn gereserveerdheid te maken. Hij heeft er moeite mee hulp te vragen’, zegt verkiezingsonderzoeker Hans Anker die al vanaf Wim Kok meedraait in de partij. Maar het is volgens Anker essentieel om een volgende stap te maken.
En als Asscher dan al eens stukken las waarin anderen een visie uiteenzetten, gevraagd of ongevraagd, deed hij er uiteindelijk niet veel mee. Zijn manier van politiek bedrijven is enthousiast ergens aan beginnen, ‘maar als de kwestie weerstand opriep of vastliep er gewoon niet meer over praten. Dat was óók de methode-Asscher’, concludeert de biograaf.
Lodewijk Asscher, de wethouder die Amsterdam verruilde voor het ministerschap in Den Haag. De man die uiteindelijk in een rechtstreeks duel met Diederik Samsom het leiderschap van de partij overnam. Uiteraard komt die machtsgreep aan bod. Asscher zat aanvankelijk niet op het partijleiderschap te wachten, maar had als belangrijk argument dat Samsom te weinig weerwoord had gegeven tegen Geert Wilders. Dit schrijft Scholten:
‘Samsom aan de lijn. Een merkwaardig gesprek werd het. Hij had er nog eens over nagedacht, zei hij, maar hij kreeg toch buikpijn van het idee dat ze tegenover elkaar zouden komen te staan. Hij vroeg niet op de man af of Lodewijk ervan af wilde zien, maar hij vertelde dat hij diep in zijn hart vond dat Asscher het niet moest doen. Wat moest Asscher hier nu mee? Voor zichzelf had hij eindelijk besloten het te gaan doen en nu dit weer.’
Een belangrijke drijfveer en inspiratiebron voor Lodewijk Asscher zijn zijn vader en zijn opa, en de Joodse familietraditie. Ook komt zijn liefde en passie voor het onderwijs en voor de stad Amsterdam naar voren. Zo groot als hij in Amsterdam was, was hij nog lang niet in Den Haag: ‘collega’s die hem in Amsterdam hadden meegemaakt zagen aan hem: hij zocht naar ‘standing’, zoals hij als de “Koning van de Stopera” de laatste jaren in de hoofdstad had gehad.’
Wilfred Scholten heeft Asscher op de voet gevolgd, op zijn schouder gezeten lijkt het wel. Of misschien zelfs wel in zijn hoofd. Hij lijkt alles te weten: hij beschrijft hoe het er ’s morgens vroeg in huize Asscher aan toegaat, als de wekker om kwart voor zeven afloopt en vader Lodewijk voor het ontbijt voor de drie zonen zorgt.
En hoe Asscher thuiswerkend af en toe onder de hoogslaper van één van de jongens telefoontjes en videogesprekken afhandelt. Scholten beschrijft dingen die zich in het volle licht afspeelden, maar ook zaken die niet openbaar waren: ‘Buiten het zicht van de camera’s was Asscher al vanaf oktober 2018 verschillende keren bij Koolmees en Rutte langs geweest.’ De auteur is zeer goed ingevoerd. Hij volgde niet alleen de hoofdpersoon, maar sprak ook 45 mensen uit de directe omgeving van de politiek leider van de PvdA. Julia Wouters, jarenlang zijn politiek adviseur, is één van de belangrijkste. Maar ook bijvoorbeeld mediastrateeg Simon den Haak: ‘de gouden regel was dat een campagneteam in een taxi moet passen.’ Niet vergeten, dat geldt vast ook buiten de politiek!
En nu? Burgemeester? Minister? Of het bedrijf Asscher Solutions? De tijd zal het leren. Chapeau voor Wilfred Scholten die deze einzelgänger zo intensief gevolgd heeft. Met hém zou ik wel graag een avond in de kroeg zitten om te horen hoe hij het allemaal heeft ervaren.
Lodewijk: De val van een politiek talent.
Wilfred Scholten
Ambo|Anthos
ISBN 9789026343032
Verschenen in februari 2021
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij bol.com ( 24,99)Bestel als ebook bij bol.com (€ 13,99)
Koop bij Athenaeum Boekhandel Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 24,99)
