‘Close your eyes and think of England.’ Met die beroemde uitspraak schijnt koningin Victoria haar kinderen en kleinkinderen op het hart gedrukt te hebben dat er bij de keuze van een huwelijkspartner meer kwam kijken dan alleen de spreekwoordelijke vlinders in de buik. Tussen de lakens werd wereldpolitiek bedreven. Deborah Cadbury heeft in Koningin Victoria als huwelijksmakelaar. Haar kinderen en kleinkinderen op Europese tronen de geschiedenis van Victoria’s huwelijkspolitiek erg vermakelijk beschreven.
De droom van Albert
Het was de droom van de betreurde Albert – hij overleed toen Victoria 42 was, de rest van haar leven ging ze in het zwart gekleed – om na het trauma van de Napoleontische oorlogen door middel van koninklijke verbintenissen een stabiel en welvarend Europa te creëren. Deze zogeheten ‘Coburgvisie’ behelsde de eenwording van een liberaal en democratisch Duitsland (op dat moment nog een lappendeken van 37 koninkrijkjes, losjes verenigd in een ‘Duits verbond)’ dat vervolgens een bondgenootschap zou sluiten met Groot-Brittannië. De Pax Brittannica werd zo ingebed in een conglomeraat van Europese naties, dat door zijn familiebanden met het Britse koningshuis de stabiliteit van het continent niet langer in gevaar zou brengen. Met je oom of tante vecht je niet, dacht Albert, althans niet met militaire middelen. De kers op de taart van zijn evenwichtskunst was het huwelijk van zijn oudste dochter Victoria met Friedrich Wilhelm, troonpretendent van Pruissen.
Victoria als huwelijksmakelaar
Deborah Cadbury slaagt erin de politieke geschiedenis van Europa tot aan de Eerste Wereldoorlog terug te brengen tot een uit de hand gelopen familiedrama waarin zwarte schapen, ruggengraatloze kladlopers en intrigerende prinsesjes-op-de-erwt de fijne sfeer in al die prachtpaleizen naar de knoppen helpen. De stamboom op de binnenkaft van dit boek geeft een indruk van de duizelingwekkende dwarsverbanden en verwantschapsrelaties tussen de Europese vorstenhuizen in de negentiende en begin twintigste eeuw, en helpt de lezer greep te houden op de dynastieke potpourri.
Victoria groeide na de dood van Albert uit tot een wijze en edelmoedige grootmoeder, die al dat blauw bloed met raad en daad bijstond. Vooral het gedrag van kleinzoon ‘Willy’ (Wilhelm II) baarde Victoria zorgen. De zoon van ‘Vicky’ en ‘Fritz’ moest niets hebben van het liberale gedachtegoed van zijn ouders en ontpopte zich na de vroegtijdige dood van zijn vader als een militante Pruis. Hem stond een autocratisch keizerrijk voor ogen in plaats van een op constitutionele leest geschoeid liberaal Duitsland, zoals opa Albert wilde. ‘Willy’ legde zijn moeder ‘Vicky’ zowat het zwijgen op, wanneer ze de militaristische ontwikkeling van Duitsland onder Bismarck weer eens openlijk betreurde.
Intussen lag Victoria ook nog wakker van de amoureuze ontwikkelingen aan het thuisfront. Oudste zoon ‘Bertie’ (Edward VII) was een schuinsmarcheerder, terwijl kleinzoon ‘Eddy’ (Albert Victor) het ook niet al te nauw nam met de goede zeden. ‘George’ daarentegen was zo’n droogkloot dat diens verloving met ‘May’ (Victoria Maria von Teck) maar niet van de grond wilde komen. Door de onromantische uitstraling van het stel speculeerde de pers volop over de ware liefde van George. Die zou hij al op Malta getrouwd hebben, de dochter van een Engelse marineofficier. Riooljournalistiek van de bovenste plank, toen al.
De tranen van Alix
Koningin Victoria was echter vooral bevreesd voor het wel en wee van haar favoriete kleindochter ‘Alicky’ (Alix von Hesse-Darmstadt), op wie ‘Nicky’ (Nicolaas II) in de zomer van 1893 hoteldebotel was geworden. Victoria had het niet zo op de Russische tak van de familie. Nicky was een bovenste beste kerel, hij leek als twee druppels water op kleinzoon George, maar de ontwikkelingen in Rusland beloofde niet veel goeds voor de monarchale dynastieën in Europa. Vroeg of laat ging het daar vreselijk mis, zo voelde Victoria aan haar water. Ze beschouwde de talloze moordaanslagen op de tsaristische familie, met als dieptepunt de moord op Alexander II in 1881, als het voorland van Alix. Die was in het geheel niet opgewassen voor haar publieke taak als tsarina en vluchtte in de armen van gebedsgenezer Raspoetin. Vanzelfsprekend preludeert Cadbury met de vooruitziende blik van Victoria op de executie van de Romanovs op 17 juli 1918.
Cadbury is een rasverteller die de huwelijkspolitiek van koningin Victoria invoelbaar maakt met talloze anekdotes over het reilen zeilen van de monarchen die ze trachtte te koppelen. Zo lezen we over de stank die uit de kist van tsaar Alex III opstijgt, wat nogal een bezoeking is voor al die koninklijke gasten, die tijdens de uitvaart geacht worden de hand van het stoffelijk overschot te kussen. Cadbury vertelt in geuren en kleuren de gruwelijke details van elke terroristische aanslag – en dat waren er nogal wat. Koningin Victoria als huwelijksmakelaar. Haar kinderen en kleinkinderen op Europese tronen leest als de ontboezeming van een Victoriaanse royalty-watcher, maar weet de lezer ook in te wijden in het complexe diplomatieke kaartenhuis dat Europa heet.
Koningin Victoria als huwelijksmakelaar. Haar kinderen en kleinkinderen op Europese tronen
Deborah Cadbury
Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046823330
Verschenen in juni 2018
Bestelinformatie
Bestel als hardcover bij Athenaeum Boekhandel (€ 34,99)
Bestel als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 9,99)
Bestel als hardcover bij bol.com (€ 34,99)
Bestel als ebook bij bol.com (€ 9,99)
