Hoe lang mag ik blijven?

Deze en afgelopen maand verschenen er talloze boeken met oorlogsverhalen. Niet de verhalen over de oorlog in Syrië of die in Jemen, Nigeria, Somalië of Afghanistan. Gewapende conflicten die een vluchtelingenstroom ontketenden waarin opnieuw miljoenen ontheemden zich afvragen: Hoe lang mag ik blijven?

Hoe lang mag ik blijven. Hoe een Joods meisje dertien onderduikadressen overleefde gaat over particuliere ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog. Truus van Zuiden vertelde haar verhaal en Wendy Geuverink schreef het op. Hoewel ik de afgelopen jaren een behoorlijke stapel boeken met dit soort verhalen heb gelezen, ben ik toch weer geraakt.

Dat komt doordat Wendy Geuverink voor een mooie vertelvorm heeft gekozen. In korte fragmenten lees je de herinneringen zoals Truus die letterlijk aan Wendy vertelde. Maar de hoofdlijn van het verhaal beleef je vanuit Truus als 16-jarige onderduiker. Geuverink is als auteur in haar huid gekropen en zo vlucht je met de jonge Van Zuiden mee van adres naar adres. De ene keer opgelucht omdat Truus bij aardige mensen onderdak krijgt, samen met haar moeder en broer Max. Het volgende moment gespannen omdat Truus alleen op een kamertje zit, zonder iets te doen, niet eens een boek om te lezen, en ze zich dagenlang stil moet houden. Dan weer zie je van verre aankomen dat ze zich de heer des huizes van het zwakke lijf moet zien te houden.

Vanuit een liefdevol en beschermd leven als dochter van Izaäk van Zuiden, een koosjere slager in het Drentse Hoogeveen, moet Truus van Zuiden overeind zien te blijven, terwijl haar de ene na de andere zekerheid wordt ontnomen. Vader moet zich melden in een werkkamp bij Orvelte. Hij meldt zich maar want denkt dat hij daarmee zijn vrouw en kinderen beschermt. Moeder slaag er september 1942 in om voor de rest van het gezin een gezamenlijk onderduikadres in Den Haag te vinden, zij gaat niet afwachten of het in Nederland net zo slecht wordt als ze van gevluchte Duitse kennissen hoort over de situatie bij de oosterburen. Het duurt niet lang voordat Truus het zonder haar moeder en broer moet zien te rooien. De kans op verraad door een gestoord familielid van de onderduikgevers is te groot. Na twee andere adressen in Den Haag gaat Truus van Zuiden naar Amsterdam, waar schrijver Jan de Hartog en VPRO-icoon Netty Rosenfeld buren blijken te zijn, en van daar naar Didam. Via een onderduik bij NSB’ers in Utrecht (moeder is communist, zonen bij de Landstorm, ingrediënten voor een apart boek lijkt mij) gaat ze weer richting Noorden. Via een kort verblijf in Groningen zal ze op haar 13e adres, in het onderwijzershuis van ‘gevangenisdorp’ Veenhuizen, de bevrijding meemaken.

Broer Max is er, na ook de nodige onderduikervaringen te hebben doorstaan, gelukkig nog. Tot verwondering en geluk van haar kinderen blijkt moeder Jet van Zuiden-Goldsteen levend terug te komen uit Ravensbrück. Vader en tientallen familieleden zijn vermoord. Zie dan je leven maar weer op te pakken. Opnieuw beginnen.

Hoe lang mag ik blijven?
Wendy Geuverink
Uitgeverij Ominiboek
ISBN 9789401912426
Verschenen in april 2018