De biografie over de pianiste Clara Schumann-Wieck (1819-1896) van de hand van Kees van der Vloed begint met een proloog waarin wordt beschreven hoe de componist Robert Schumann, Clara’s echtgenoot, gekleed in een groene kamerjas, probeert zich te verdrinken. Hij wordt gered door een paar Nederlandse vissers die hem op hun dekschuit hijsen. Het is mooi dat Van der Vloed begint met de binding die de Schumanns hebben met Nederland, want die band maakt dit boek extra interessant. Het leven van Clara Schumann was veelbewogen en dat maakt het niet eenvoudig te beschrijven in de 174 pagina’s die de auteur ervoor heeft uitgetrokken. Het boek is zo beknopt dat het soms het karakter van een samenvatting lijkt te hebben. Toch blijft het door de vele afbeeldingen en citaten levendig. In vijf hoofdstukken worden gebeurtenissen uit Clara’s leven gepresenteerd: haar jeugd, het conflict met haar vader rond haar verloving met Schumann, haar huwelijk, de dood van haar echtgenoot en de periode waarin ze weduwe is. Prachtig is het ontroerende – uit Clara’s dagboek geciteerde – afscheid van de geesteszieke Robert Schumann, die in 1856 overlijdt, waarna ze met haar acht kinderen achterblijft.
Muziekgeschiedenis
In Clara Schumann-Wieck, De pijn van het gemis wordt, met Clara’s leven, de muziekgeschiedenis van de negentiende eeuw in Duitsland beschreven. Het boek heeft een uitgebreid register. Daaruit alleen al blijkt dat Clara Schumann bekend was met een groot aantal componisten en musici uit haar tijd. Van der Vloed besteedt veel aandacht aan de gecompliceerde relatie van Clara met de veel jongere Brahms. Hij staat haar bij tijdens de ziekte en het overlijden van Robert. En hoewel ze hem niet trouwt, doet ze haar best hem te weerhouden van een ander huwelijk, uit angst zijn vriendschap te verliezen. In zijn epiloog beschrijft de auteur hoe Brahms op de dag van de begrafenis van Clara ‘met hese stem’ met Vier ernste Gesänge, zijn requiem voor haar zingt.
Moeder
Het is Clara’s vader die haar al als kind laat optreden op de grote internationale podia. Na de scheiding van haar ouders is haar moeder niet langer betrokken bij Clara’s dagelijks leven. Van der Vloed lijkt Clara zelf in haar rol van moeder niet helemaal te begrijpen. Hoewel hij stelt dat het in de negentiende eeuw in de kringen van de Schumanns niet ongebruikelijk is om kinderen buitenshuis te laten grootbrengen, zoekt hij naar woorden om te verklaren dat Clara haar leven als concertpianiste boven haar kinderen stelt. ‘De kinderen zien tot hun verdriet hun moeder weinig en het moet voor haar zelf ook weinig ideaal geweest zijn. Althans zo zullen velen in haar omgeving gedacht hebben. (…) Maar de werkelijkheid is anders. Het leven als artieste schenkt haar veel meer voldoening dan het leven als moeder haar ooit zou kunnen doen.’ Clara is niet bij belangrijke familiebijeenkomsten en zelfs bij de begrafenis van haar dochter Julie is ze er niet. Haar afwezigheid ontlokt Van der Vloed de uitspraak: ‘Clara is op tournee en een beetje artiest zegt z’n tournee niet af.’ Slechts vier van haar acht kinderen zullen haar overleven.
Clara in Nederland
In de aandacht die hij besteedt aan de komst van de Schumanns naar Nederland, maakt Van der Vloed onder andere gebruik van krantenberichten. De manier waarop negentiende-eeuws Nederland de aanwezigheid van het echtpaar Schumann beleefde, smaakt naar meer. We lezen bijvoorbeeld hoe in de vrieskou een koor van meer dan honderd Schumann-bewonderaars onder leiding van Johannes Verhulst een spontaan concert geeft onder het hotelkamerraam van Clara en Robert in Rotterdam of hoe prins Frederik, de broer van Willem II na een succesvol concert van Clara aan Robert vraagt: ‘Bent u ook muzikaal?’ We hadden graag meer willen weten over het bezoek van Clara en Robert aan koningin Sophie. Van der Vloed vermeldt alleen dat Robert tijdens deze audiëntie opnieuw last krijgt van ‘de aanhoudende toon in zijn hoofd’. Dat maakt nieuwsgierig.
In zijn voorwoord schrijft de auteur dat hij met zijn boek het verhaal van Clara Schumanns leven beoogt. De beoordeling van dat leven laat hij aan de lezer over. Aan het op waarde schatten van het leven van Clara zullen de meeste lezers zich niet wagen. Over het verhaal van haar leven blijven na het lezen van de tekst van Van der Vloed heel wat vragen. Was deze vaardig geschreven biografie over Clara Schumann maar driemaal zo dik.
Clara Schumann-Wieck. De pijn van het gemis
Kees van der Vloed
Uitgeverij Aspekt
ISBN 9789461531773
Verschenen maart 2012
Bestelinformatie
Bestel hier als paperback bij bol.com (€ 18,95)
Links
Cristina Ortiz speelt Clara Schumann’s Romance in A
Mieke van Damme over Clara Schumann
