Gooilust. De stille strijd van Louise Blaauw-Six

De titel Gooilust van het boek van Jeanette Wagenaar verwijst naar de buitenplaats Gooilust in ’s Graveland die ook wel ‘De tuin van Blaauw’ wordt genoemd. Die benaming is te danken aan Frans Blaauw, een amateur-bioloog die er tussen 1895 en zijn dood in 1936 exotische dieren houdt zoals met uitsterven bedreigde witstaartgnoes, bizons en flamingo’s en er een collectie uitheemse planten opbouwt. Voor de verzameling van Blaauw is in binnen- en buitenland veel belangstelling, zoals van koningin-regentes Emma en prinses Wilhelmina of de hertog en hertogin van Bedford. Op Blaauws uitvaart zijn er kransen van ex-keizer Wilhelm II van Duitsland en ex-koning Ferdinand van Bulgarije.

Maar Gooilust gaat niet over Frans en zijn bijzondere collectie, hoofdpersoon is zijn vrouw Louise (1862-1934). Zij stamt uit de beroemde familie Six. Voor haar huwelijk met Frans Blaauw woont ze met haar vader, haar broer Rudolf en haar zus Henriëtte op landgoed Hilverbeek. Haar moeder is in 1872 overleden en er is nog een jonger broertje, Jan Willem, dat op een internaat verblijft. De familie is in goed gezelschap. Vlakbij Hilverbeek is het landgoed Jagtlust van Louises oom Jan Six. Haar oude tante Margaretha is eigenaresse van Gooilust, verderop, waar Louise haar vaak bezoekt. Frans Blaauw woont met zijn moeder op huize Westerveld dat grenst aan Gooilust.

Natuurmonumenten

Wie even googelt, ziet dat zowel Gooilust als Hilverbeek tegenwoordig in bezit zijn van Natuurmonumenten en dat is precies hoe dit boek begint. Louise komt in 1930, ze is dan 68 jaar oud, met haar dienstbode en vriendin Kee naar de Herengracht in Amsterdam, waar Pieter van Tienhoven woont, voorzitter van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten. Ze vraagt hem Hilverbeek, op dat moment eigendom van haar broer Jan Willem, aan te kopen voor Natuurmonumenten. Als hij dat wil overwegen, biedt ze hem aan Gooilust, dat ze heeft geërfd van haar tante Margaretha, aan Natuurmonumenten na te laten. Er is één voorwaarde. Haar man Frans mag hier niets van weten.

Huwelijk

Op 9 oktober 1889 trouwt Louise met Frans. Aanvankelijk woont ze met hem op Westerveld, maar nadat ze Gooilust heeft geërfd, verhuizen ze naar het landgoed. Frans ziet de verhuizing als een mogelijkheid om zijn dieren- en plantenverzameling uit te breiden en zijn dieren zoveel mogelijk in overeenstemming met hun natuurlijke habitat te huisvesten. Louise heeft het niet zo op zijn collectie. Ze wil het landgoed liever houden zoals het in de tijd van haar tante was. Maar hoewel zij de eigenaresse is, heeft Frans als haar echtgenoot, zoals gebruikelijk in die tijd, zeggenschap over de buitenplaats. Hij verbouwt die naar eigen inzicht en legt nieuwe dierenverblijven aan. Zijn verzameling is zijn grote passie. Hij is vaak op reis en investeert veel geld in het onderhoud en de aankoop van dieren. Louise komt stelselmatig geld tekort voor de huishouding en voor kleding voor zichzelf. Het huwelijk verslechtert. Louise verslonst en Frans begint haar weg te houden van zijn ontvangsten. Als zij op eigen initiatief een aantal van zijn dieren verkoopt, laat hij haar uiteindelijk in 1911 opnemen in  Sanatorium De Planten- en Vogeltuin in Arnhem. Dankzij haar familie kan zij weer naar huis. Vanaf die tijd leven Frans en Louise gescheiden. Hoewel hij ook later nog probeert haar krankzinnig te laten verklaren, mogelijk om Gooilust in handen te krijgen, lukt hem dat niet. Louise woont tot haar dood met haar dienstbode in Zeist.

Een intrigerend verhaal

Het grootste deel van Gooilust heeft het karakter van een roman. In de verantwoording vertelt Wagenaar dat ze de voorgeschiedenis van het gesprek tussen Louise en Van Tienhoven heeft gereconstrueerd op basis van archiefonderzoek. Nadat Louise wordt opgenomen, lezen we haar levensverhaal grotendeels verder in brieven die binnen de familie door, naar en over haar worden geschreven. Wat er gebeurt na het bezoek van Louise aan Van Tienhoven, wordt duidelijk in de briefwisseling tussen hen beiden en na haar dood in correspondentie en krantenartikelen over de afwikkeling van de erfenis. Ook zijn er verslagen van het proces tussen Natuurmonumenten en Frans Blaauw, waarin hij probeert om Louise na haar dood alsnog krankzinnig te laten verklaren en is er een krantenbericht over de uitvaart van Frans Blaauw. In haar brieven komt Louise, die in intieme kring Louk wordt genoemd, naar voren als intelligent, doortastend, vriendelijk, dankbaar voor de hulp die ze krijgt, belangstellend naar haar omgeving en toegewijd aan de landgoederen waar ze woonde.  

Gooilust

Het is terecht dat Jeanette Wagenaar het bijzondere leven van Louise uit de vergetelheid heeft gehaald. Ze geeft een gedetailleerd beeld van het leven van haar hoofdpersoon. Het is jammer dat de dialogen in het romangedeelte soms wat statisch zijn met zinnen als: ‘Het is toch werkelijk ongelooflijk. Wat een kerel, die Blaauw’ Of: ‘Frans kan de boom in. Wat is dat voor een man die zijn vrouw laat lijden om het huishouden draaiende te houden.’ Daardoor krijgt het verhaal zo hier en daar het karakter van een meisjesboek en verschillen de toon in de roman en die in de brieven. De auteur had best wat meer ruimte mogen nemen om haar karakters uit te diepen en te zorgen voor nuance. Wat verwachten beschermd opgevoede adellijke meisjes als Louise van het huwelijk? Wat maakt dat Frans Blaauw zich zo megalomaan op zijn verzameling stort? Het meisjesboekachtige karakter van dat deel van het verhaal wordt nog versterkt doordat het lijkt losgezongen uit de tijd waarin het zich afspeelt. Of is die misschien geheel aan Louise voorbijgegaan?

Tot slot

Voor iedereen die regelmatig wandelt rond de buitenplaatsen in ’s Graveland, maar ook voor wie dat nog nooit heeft gedaan, is Gooilust. De stille strijd van Louise Blaauw-Six een intrigerend boek. Het maakt veel duidelijk over de positie van vrouwen tot de jaren vijftig. Zij erven weliswaar binnen hun familie, maar de besluitvorming over hun bezittingen moeten ze volledig uit handen geven. De structuur van het boek zorgt er bovendien voor dat je het in één adem uitleest. Het begin van het verhaal, waarin Louise Van Tienhoven bezoekt, maakt nieuwsgierig naar het leven van deze vrouw, die vastbesloten is zich niet te laten wegsturen en die uiteindelijk door zelf over haar erfenis te beslissen, haar stem laat horen.

Gooilust. De stille strijd van Louise Blaauw-Six
Jeanette Wagenaar
Uitgeverij de Kring
ISBN paperback 9789462973091
ISBN e-book 9789462973107
Verschenen in januari 2025 

Bestelinformatie