Dit jaar is het 450 jaar geleden dat de Tachtigjarige oorlog, de Opstand uitbrak. Dat Willem van Oranje daar een belangrijke rol in speelde, zal niemand betwisten. In het kader van dat jubileum is er een tentoonstelling over hem te bezichtigen in het Nationaal Militair Museum in Soest. Ook is een website gelanceerd, presenteert de NTR een nieuwe serie over de Opstand en staan er enkele speelfilms op stapel. Met de veelbesproken serie over Willem van Oranje uit de jaren 80 nog vers in het geheugen moet de moed ons misschien in de schoenen zakken, maar wie weet…
Ondanks het feit dat niemand het belang zal betwisten van de prins is de waardering voor hem onderhevig geweest, en nog steeds onderhevig, aan grote schommelingen. Zo schrijft ook Ronald de Graaf in het voorwoord van zijn zeer lezenswaardige biografie, De prins. Willem van Oranje, 1533-1584. Hoewel de waardering wisselde, is er door de eeuwen heen altijd een enorme belangstelling voor Willem van Oranje gebleven. Blijkbaar is hij een fascinerende figuur over wie tal van verhalen de ronde blijven doen. Zijn leven heeft natuurlijk iets van een sprookje: van eenvoudige knaap tot rechterhand van Karel V. (Wie kent niet het beroemde schilderij waarop de oude keizer steunt op ‘onze’ Willem.) Daarnaast is hij onlosmakelijk verbonden met het ontstaan van onze natie, met ons rotsvaste vertrouwen in de tolerante aard van de Nederlander, en met het huidige koningshuis. Onze behoefte aan verhalen die betekenis geven aan de rauwe werkelijkheid wordt door Willem van Oranje blijkbaar bevredigd. Talrijk zijn de verhalen en mythes rond zijn persoonlijkheid: van zijn bijnaam, de Zwijger, van het woedende gesputter ‘Niet de Staten, maar gij, gij…’, tot het ‘Mon Dieu, Mon Dieu…’ aan het eind van zijn leven.
Deze biografie beoogt een ‘biografische schets’ te zijn ‘waarin de hoofdpersoon centraal staat’. Het gaat De Graaf, zo zegt hij zelf, niet zozeer om de tijd waarin Willem leefde of om de godsdienstoorlogen. Gelukkig ontkomt hij er natuurlijk niet aan om het een en ander over de historische context te melden en hij weet op soepele wijze leven en tijd aan elkaar te koppelen en tegen elkaar af te zetten.
Want wie was Willem van Oranje? In drie delen schetst de biograaf het leven van Willem, die door bijzondere omstandigheden en buiten zijn wil om op zeer jonge leeftijd midden in het machtscentrum van Europa terechtkwam en er een belangrijke rol speelde. En wederom buiten zijn wil om wordt hij een paria, looft Filips II, met wie hij aanvankelijk zo’n goede band had, een prijs uit aan de moordenaar van de prins, en zet hij zijn naam en zijn vermogen (en dat van zijn echtgenotes) in om de Nederlanden te bevrijden van de Spaanse furie. (Zoals een tijdgenoot snedig opmerkte: ‘U […] wordt nog moslim om een dozijn vrouwen te trouwen […] als het moreel van het volk dat zou vereisen.’
De Graaf laat in de biografie zien dat hij veel afweet van militaire oorlogsvoering ten tijde van de Tachtigjarige oorlog. Hij vertelt af en toe gedetailleerd hoe de veldslagen werden voorbereid en hoe lastig het voor de bevelhebbers was een beslissing te moeten nemen, ondanks het gebrek aan informatie. Net als elke legerleider had Willem voortdurend te maken met geldgebrek, waarop zijn soldaten zelf op zoek gingen naar betaling, door dorpen en steden te plunderen en te verwoesten.
Zoals gezegd, er is een hoop over de prins van Oranje geschreven. Hoe daaraan nog iets toe te voegen? Ronald de Graaf maakt knap gebruik van de correspondentie van Willem van Oranje, die sinds 2005 digitaal beschikbaar is. Ook geeft hij meer cachet aan een bijfiguur, een zwager van Willem van Oranje, Günther van Schwarzburg. Daardoor weet hij de prins toch nog wat scherper neer te zetten. Natuurlijk komen alle belangrijke en bekende zaken in de biografie aan de orde: de vier huwelijken, de relatie met de watergeuzen, de relatie met zijn grote familie en met de mensen op machtige posities, de Unies van Atrecht en van Utrecht, het Wilhelmus en het Plakkaat van Verlatinghe.
Voor wie iets te weten wil komen over deze belangrijke tijd in de Nederlandse geschiedenis is dit boek een absolute aanrader. En als je te weten wil komen of de prins van Oranje nou deugde of niet deugde? De Graaf probeert niet het raadsel rond de persoon op te lossen. Dat raadsel blijft in stand, iets waar ook het omslag van het boek naar verwijst. Het is aan de lezer om het raadsel op te lossen. Was hij een held? Was hij een schurk? Dat mag de lezer zelf invullen, en met dit boek wordt dat misschien wat makkelijker.
De prins. Willem van Oranje, 1533-1584
Ronald de Graaf
Uitgeverij Karmijn
ISBN 9789492168191
Verschenen maart 2018
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 29,95)
Bestel als paperback bij bol.com (€ 29,95)
