De laatste getuige, Wim Aloserij

De grote lijn: drie concentratiekampen en een scheepsramp overleefde de hoofdpersoon van De laatste getuige, het levensverhaal van Wim Aloserij, opgeschreven door Frank Krake. Omdat het om een onbekende Amsterdammer gaat, legt Krake in de publiciteit en op de cover de nadruk op het verhaal van deze biografie en veel minder op de hoofdpersoon.
Toch reis je het hele verhaal mee met Wim Aloserij, een overlever van geboorte. Mishandeld door zijn stiefvader zoekt hij als kind zijn heil vooral op straat. We zwerven met hem door de Amsterdamse wijk Kattenburg van voor de oorlog en zien hoe de jonge Wim zijn eigen weg in het leven zoekt. Hard werken, niet bang zijn en leren waar de mogelijkheden liggen, om ze met beide handen te grijpen.
De aandacht voor details als de aanschaf van een kano of een fietstocht van Amsterdam naar familie in Maastricht, neemt je als lezer dieper mee in het leven van de hoofdpersoon. Net wanneer Wim op het rechte pad lijkt te blijven, en dat is al heel wat (zijn halfbroer is dat niet gelukt), breekt de oorlog uit. De eerste jaren komt hij redelijk ongeschonden door. Zijn baas heeft hem nodig in de slagerij. Onder de radar blijven en af en toe proberen de bezetter een voet dwars te zetten, is Wims strategie.

Arbeidseinsatz

In februari 1943 gaat Aloserij toch naar Duitsland, de Arbeidseinsatz. Hij kan niet onderduiken, vindt hij. Zijn moeder zal haar ‘steun’ kwijtraken, zo dreigen de Landwachten die hem sommeren zich te melden. In eerste instantie lijkt het leven als dwangarbeider in Duitsland mee te vallen, hij leert lassen in de werkplaats waar hij terechtkomt, en heeft onderdak en te eten. Maar wanneer hij voelt dat zijn geluk hem in de steek laat, besluit hij te vluchten, terug naar Nederland. Daar duikt hij onder, en wordt gepakt. Via de gevangenis aan de Weteringschans komt hij in Kamp Amersfoort terecht. Tot dat moment heb je als lezer met Wim de nodige spanning, geweld en onrechtvaardigheid meegemaakt, maar het verbleekt bij wat hem allemaal nog te wachten staat.

Frank Krake heeft zich bij het schrijven laten leiden door het verhaal van Wim, de nu 94-jarige straatjongen die de hel overleefde. Een hel die door Krake op indrukwekkende wijze is beschreven. Hij schuwt de beschrijving van de details van de Duitse concentratiekampen niet, de lijken, de mishandelingen en de achteloze wreedheden. Net als veel mannen van zijn generatie, heeft Aloserij in het openbaar daarover jarenlang zijn mond gehouden. Er moest immers gewerkt worden aan de wederopbouw en hij had het er tenminste levend vanaf gebracht. Iedereen had wel wat meegemaakt, was de teneur toen Wim terugkeerde bij zijn familie. Krake maakt echt invoelbaar hoe dat is gegaan, door te beschrijven hoe de zus van Wim reageerde bij zijn thuiskomst,. Hoe Wim zijn mond maar hield omdat hij voelde dat zijn leed te groot was om aan een ander uit te leggen wat hij precies had overleefd. Behalve als hij iemand trof die hetzelfde had meegemaakt.

Duitsland

Tien jaar na de oorlog is Wim teruggegaan naar Duitsland, naar het kamp Husum, en heeft hij gesproken met de boerenzoon die hij iedere dag met paard en wagen de lijken vanuit het kamp zag afvoeren. Een jaar eerder sleepte hij een gezin dat in Amsterdam met autopech kwam vast te zitten, Duits kenteken, terug naar hun huis in Duitsland. Uit medemenselijkheid. Daar kan toch geen cynisme tegenop? Wim Aloserij werd na terugkeer uit de hel Jehova’s getuige omdat hij in de kampen had gezien hoe sterk die overtuiging ook onder die omstandigheden was.

Het persoonlijke verhaal is door Krake ingebed in de al bekende geschiedschrijving, en dat laat hij ook duidelijk zien. Af en toe wordt een hoofdstuk ingeleid door een korte geschiedenisles, waarin de achtergrond van algemeen bekende feiten wordt geschetst. Waarom en hoe besloot Hitler dat Hamburg de poort naar zijn Derde Rijk moest worden? Door het antwoord op die vraag te geven is het logisch verklaarbaar dat daar vlakbij in Neuengamme dwangarbeiders in een concentratiekamp terechtkwamen.

Een biografie geschreven als een filmscript, dat is de manier waarop ondernemer en auteur Frank Krake, De laatste getuige, de opvolger van het succesverhaal van Menthol, in de markt zet. In eigen beheer een boek uitgeven kan succesvol zijn, als je tenminste weet hoe je de media moet bespelen. En dat weet Krake. In de weken voordat het boek uitkomt zie ik op social media iedere dag wel een tweet of een post voorbijkomen. Een reportage op televisie in Een Vandaag, korte filmpjes op het internet, waarin de hoofdpersoon alvast een tip van de sluier oplicht. Door het goede gebruik van historische en persoonlijke foto’s, in combinatie met de tegelijkertijd afstandelijke èn betrokken verhaalstijl, weet Krake opnieuw een onbekend verhaal op te nemen in onze gemeenschappelijke geschiedenis. Die berekenende aanpak doet soms de wenkbrauwen fronsen, maar waar het uiteindelijk om gaat is dat dit verhaal verteld is.

De laatste getuige
Frank Krake
Achtbaan Uitgeverij
ISBN 978908247641
Verschenen in april 2018