In 1938 wordt de 16-jarige Manfred Gans door zijn vader naar Engeland gestuurd. Voor studie, maar zijn ouders vinden het beter dat hij daar maar blijft. De gebeurtenissen van de Kristallnacht in november 1938 maken duidelijk dat het leven van Joodse Duitsers niet langer zeker is in Duitsland. Manfred Gans zal niet meer teruggegaan naar Duitsland tot na afloop van de Tweede Wereldoorlog. Het lukt hem dan zijn ouders terug te vinden, die het concentratiekamp Theresienstadt overleefd hebben. Een biografie opgezet als een documentaire, feitelijk in zijn geschiedschrijving en ontroerend door gebruik van de brieven van Manfred Gans en het dagboek dat zijn vader Moritz in het concentratiekamp bijhield.
De familie Gans was anno 1930 een welgestelde en gerespecteerde Joodse familie in het Duitse stadje Borken, niet ver van de Nederlandse grens. Historicus Daniel Huhn, docent film en video aan de Universiteit van Münster, heeft de ontroerende geschiedenis van de familie Gans al eerder gebruikt in de documentaire Back to Borken en in een podcast over de reis van Manfred Gans terug naar Borken, direct na de capitulatie van het Duitse leger in 1945. Het verhaal is heel bijzonder: een jonge Joodse vluchteling die aan het begin van de Tweede Wereldoorlog als Duitse vreemdeling in Engeland geïnterneerd wordt op de Isle of Man, maar uiteindelijk als commando deelneemt aan D-Day, en als officier in het Engelse leger Duitsland binnentrekt.
Drie verhaallijnen
Het is allereerst het verhaal van Manfred Gans’ spectaculaire tocht door de chaos in Duitsland direct na het moment van capitulatie, om zijn ouders terug te vinden. Die tocht is al adembenemend, met een voortdurend kapotte jeep dwars door een volledig verwoest en kapotgeschoten land. Het boek De Herovering maakt die tocht letterlijk opnieuw, als auteur Daniel Huhn samen met de achttien nog levende familieleden van de familie Gans (de helft woont in de Verenigde Staten, de andere helft in Israël) in juli 2016 de 1000 km lange tocht van Duitsland naar Theresienstadt in Tsjechoslowakije maakt. Zo begin de proloog van het boek. De tweede verhaallijn is natuurlijk van de ouders van Manfred Gans. Ook zij ontvluchten Duitsland naar het nabijgelegen Nederland. Daar duiken zij onder, maar worden verraden in 1943 en via Westerbork naar Bergen-Belsen gedeporteerd om uiteindelijk in het “model”-concentratiekamp Theresienstadt terecht te komen. En het derde verhaal is dat van Manfred Gans die na de oorlog trouwt met zijn jeugdvriendin Anita Lamm, en al voor de oorlog gevlucht is naar de VS en daar een nieuw bestaan heeft opgebouwd.
Documents humains
Eigenlijk de gehele oorlog door schrijven Manfred Gans en Anita Lamm elkaar. Die briefwisseling en het dagboek dat Manfreds vader in Theresienstadt bijhield, zijn de belangrijkste “documents humaines” voor de historicus Daniel Huhn. De Herovering is een biografie, leest als een spannend geschiedenisboek en biedt perspectief in sombere tijden. De herovering. Het spectaculaire verhaal van Manfred Gans, die mei 1945 met een defecte jeep door het vernietigende Duitsland trok om zijn ouders uit het concentratiekamp te bevrijden laat uiteindelijk zien dat de herovering bestaat uit het terugwinnen van de menselijkheid. De terugkeer van de overlevenden van de familie Gans naar Borken, de ontvangst door het Duitse stadsbestuur, de gemeenschappelijke maaltijd waarbij de Joodse gasten in het openbaar in het Hebreeuws hun gebed kunnen zeggen, is de echte herovering. De geschiedenis heeft weinig lessen, maar biedt veel vergelijkingsmateriaal. Het is verleidelijk om te vervallen tot cynisme nu zich opnieuw een gruwelijke oorlog op het Europese continent voltrekt. De Herovering laat zien dat het uiteindelijk toch menselijkheid is die ons moet redden. De geschiedenis van Manfred Gans en zijn familie is op bijzondere wijze voor het nageslacht vastgelegd. Gans trouwde zijn Anita, leefde en werkte in de VS, en na zijn dood werd de bijzondere familiegeschiedenis voor het nageslacht bewaard in de Manfred Gans Collection, van het United States Holocaust Memorial Museum. Daniel Huhn heeft er een boeiend boek over geschreven, dat door zijn feitelijkheid de lezer voldoende ruimte biedt, maar ontroert door de getuigenissen in brieven en dagboeken.
De herovering. Het spectaculaire verhaal van Manfred Gans, die mei 1945 met een defecte jeep door het vernietigende Duitsland trok om zijn ouders uit het concentratiekamp te bevrijden
Daniel Huhn
Uitgever Balans
ISBN 9789463822664
Verschenen in maart 2023
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij bol.com (€ 22,95)Bestel als e-book bij bol.com (€ 11,99)
