Allene Tew, de Amerikaanse die over ons Koningshuis onderhandelde

Vijf echtgenoten en een rijk leven verder. Die samenvatting van De Amerikaanse Prinses is een cynische en doet het werk van Annejet van der Zijl schromelijk te kort.
In haar verantwoording, Gedachten bij dit boek, verklaart ze waarom ze het heeft geschreven. “Ik had al jaren het idee dat ik ooit nog een boek wilde schrijven over een oude vrouw in een huis aan de zee. Die terugkijkt op haar leven. Toen de huidige eigenaresse van Castel Mare me vertelde dat Allene het laatste half jaar van haar leven noodgedwongen in dat huis had doorgebracht, had ik meteen het gevoel mijn hoofdpersoon gevonden te hebben.“

De Amerikaanse prinses is het levensverhaal van Allene Hostetter- Nichols-Burchard-Reuss-Kotzebue geboren Tew. Ze is geboren in het kleine plaatsje Jamesville. Bekendste plaatsgenoot is George Parker, de bedenker van de Parker pen.
Vanaf de eerste pagina krijgen we een uitgebreide geschiedenisles.
Allenes voorvaderen vestigden zich op onontgonnen terrein, aan een rivier in het noordoosten van de VS. Ze worden daartoe aangespoord door de Holland Company, een Nederlands bedrijf dat grote stukken land in bezit had, jammer dat we daar niet meer over te lezen krijgen..
Allene begint haar leven in een eenvoudige maar harde omgeving. Ze wordt gevormd door die jeugd maar ook door de jaren van grote weelde die volgen omdat het de familie buitengewoon voor de wind gaat.

Volgens Annejet van der Zijl gaf grootvader Tew hulp aan de anti-slavernijbeweging want: “Hij kon zich de luxe van principes veroorloven.”

En zo gaat het leven van Allene en het verhaal van Van der Zijl mee op de woelige golven van de wereldgeschiedenis.

Van Jamesville verhuist Allene naar Pittsburg, een Amerikaanse stad waar we ons al iets meer bij kunnen voorstellen. Allene wordt zwanger van een rijke jongeman, Tod Hostetter. Het is een moetje, ze trouwen en Allene leert al snel hoe het is als ‘ons soort mensen’ je niet moeten. Er komt eerst een dochter, Greta, de tweede dochter Verna wordt niet ouder dan twee, en het derde kind is een zoon, Theodore. Allene en haar Tod maken een lange neus naar de ‘high society’ van voor 1900 en beginnen gewoon hun eigen ‘clubjes’.
Tod Hostetter overlijdt in 1903 aan een longontsteking, en daarmee begint een reeks aan dramatische gebeurtenissen die het leven van Allene kleuren. De volgende echtgenoot, Morton Colton Nichols is een verwoed drinker en gokker. Allene laat zich na een jaar van hem scheiden.
Echtgenoot nummer 3, hoog bij General Electrics, is Anson Wood Burchard. Met hem trekt Allene naar Europa en koopt huizen in Parijs en in New York. Op de achtergrond komen de landverhuizers, de Burgeroorlog, het slavernijverleden, de Eerste Wereldoorlog en de Beurskrach op Wallstreet voorbij.
Allene hoort bij de jetset en haar roerige leven is te volgen in de roddelrubrieken van de krant.

Van der Zijl kan het niet laten: ze eindigt hoofdstuk 5 met de beschrijving van de sfeer in Amerika op nog geen uurtje rijden van New York met de woorden: “Na alle excessen van de voorgaande decennia hunkerde men naar de eenvoud en de morele waarden van de pionierssamenlevingen van het oude Amerika zoals Allene en Anson die nog in hun jeugd hadden meegemaakt.”

De Eerste Wereldoorlog kost Allene haar kinderen. Op dezelfde dag dat Allene haar zwangere dochter begraaft die door de Spaanse Griep is geveld, krijgt ze te horen dat haar zoon, die piloot is voor het Royal Flying Corps van de Britten, boven Frankrijk uit de lucht is geschoten en is omgekomen.
Allene gaat verder, ze moet wel, en met Burchard gaat ze in 1926 in Parijs wonen. Een jaar later overlijdt Anson. Binnen twee jaar heeft ze een nieuwe man gevonden.

Van der Zijl verklaart: “Kennelijk was Allene als kind van de negentiende eeuw nog niet zo besmet met het moderne idee dat verdriet iets is wat bij voorkeur met veel praten verwerkt of zelfs geheeld kan worden.”
En nog eentje:“Ze was rijk, maar wat betreft mensen die werkelijk bij haar hoorden, armer dan zelfs de eenvoudigste bediende in haar huizen.”
Misschien dat een strenge redacteur haar hiervan had kunnen weerhouden?

Op het moment dat Allene de Amerikaanse prinses wordt door haar huwelijk met man nummer 4, Heinrich Reuss, begint ook haar bemoeienis met het huis van Oranje.
Heinrichs vader was ooit in beeld om ons Koningshuis te redden van de kinderloosheid van Wilhelmina. Dat ging niet door vanwege de geboorte van prinses Juliana. De buurvrouw van Heinrich was Irmgard zur Lippe Biesterfeld, moeder van de Bernhard die via Allene prins zou worden. Weer eens blijkt de werkelijkheid bloemrijker en onvoorstelbaarder dan het meest verzonnen sprookje.

Ook haar Duitse familie moet de Amerikaanse prinses niet. En dat gevoel wordt langzaam maar zeker wederzijds wanneer Heinrich zich als vrijwilliger bij Himmler meld.
Allene heeft ondertussen wel geleerd op tijd haar verlies te nemen, zowel in relaties als op zakelijk gebied. Tijdens de beurskrach van de jaren dertig wordt haar vermogen een derde minder waard maar omdat ze vasthoudt aan haar aandelen komt het vermogen na Wereldoorlog 2 ook snel weer terug.
De enige Reuss waarmee Allene de rest van haar leven contact blijft houden is zoon Heiner die door haar naar de VS wordt gehaald. Hij laat zich graag door haar ‘redden’ en uiteindelijk erft hij, tot grote woede van de familie van Allene’s andere echtgenoten, het grootste gedeelte van haar overgebleven fortuin. Het blauwe huis aan zee, waar Annejet het idee krijgt voor dit boek, komt in handen van een nicht van Heiner Reuss.

Nadat Allene zich in 1935 heeft laten scheiden van de wannabe nationaal-socialist Reuss vindt ze via de moeder van prins Bernhard, die ook door de ‘hochadel’ werd uitgekotst omdat ze het had aangelegd met een Russische paardenman en balling uit gegoede kringen, haar nieuwe man. Binnen een half jaar na de scheiding van Reuss, trouw ze met Pavel Kotzebue.
Deze Rus was ooit de bewaker van tsaar Nicholaas II en nog fascinerender, hij moest ooit het lijk van Raspoetin, de Greet Hofmans van het Russische Hof, na zijn dood onderzoeken op zijn vermeende fabelachtige libido.

In diezelfde periode probeert prins Bernhard via Allene het Oranjehuis voor zich te winnen. Allene nodigt koningin Wilhelmina en haar ministers zelfs uit op haar kasteeltje in Parijs om daar de onderhandelingen voor de huwelijksovereenkomst te voeren. Dat aanbod wordt afgewezen, de onderhandelingen zijn in Zwitserland. Maar duidelijk is dat de Amerikaanse Prinses al haar invloed en geld aanwendt om de belangen van Bernhard en zijn moeder te behartigen.
Die details, daar draait het om. Was er echt een afspraak dat Juliana en Bernhard met de kinderen naar Allene in Parijs zouden vluchten als Hitler zich niet aan zijn afspraken hield?
Heeft Allene echt op Soestdijk bemiddeld tussen Juliana in de ene vleugel en Bernhard in de andere? Was zij het die met haar verhalen uit de eerste hand van haar man Pavel Kotzebue over Rasputin die ze aan Bernhard vertelde, zodat die zorgde dat Greet Hofmans van Soestdijk verdween?

Deze biografische vertelling wordt alom geprezen, 5 sterren maar liefst in de NRC. Ik wil me daar niet toe laten overhalen. Annejet van der Zijl zegt immers zelf dat dit verhaal begint als haar persoonlijke zoektocht. De eerste helft van het boek erger ik me aan de geschiedenisles die er om het verhaal van deze op de foto mooie, maar na lezen van het boek nog steeds onbekende Amerikaanse, is geweven. En waarom moeten alle stukjes Engels bijna letterlijk vertaald worden?

Pas bij hoofdstuk acht verandert het geschiedenisverhaal voor mij in een biografie. En toch, vanwege de vele vragen die openblijven, is de term literaire non-fictie op zijn plek. Het is wel erg knap een boek te schrijven dat aan de ene kant licht verteerbaar en laagdrempelig is en aan de andere kant in zo weinig pagina’s zoveel informatie en geschiedenis kan vertellen. Als hier geen film van komt…..

De Amerikaanse prinses
Annejet van der Zijl
Querido
ISBN 9789021400730
Verschenen in november 2015

Bestelinformatie

Koop bij Athenaeum Boekhandel

Bestel hier als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 29,99)
Bestel hier als hardcover bij Athenaeum Boekhandel (€ 22,50)
Bestel hier als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 9,99)

Bestel hier als hardcover bij bol.com (€ 22,50)
Bestel hier als ebook bij bol.com (€ 16,99)