Choi Eun-hee en Shin Sang-ok, en het verdriet van Noord-Korea

Op een avond, toen de meisjes van de Vreugdebrigade bij zijn binnenkomst in janken waren uitgebarsten en hem luid toejuichten, vertrouwde de Geliefde Leider hem tijdens een feestje toe: “Meneer Shin, u moet hier niets van geloven. Het is allemaal nep. Ze doen maar alsof.” Kim Jong-il was zijn werkelijkheidszin nog niet verloren.

In 1978 werden de Zuid-Koreaanse regisseur Shin Sang-ok en zijn echtgenote Choi Eun-hee, de steractrice in zijn films, door het Noord-Koreaanse regime ontvoerd. Paul Fischer vertelt in Een Kim Jong-il productie hun bizarre verhaal. De persoonlijke wederwaardigheden van het echtpaar lichten een tip van de sluier van de “theaterstaat” die zich in het midden van de jaren zestig hermetisch begon af te sluiten van de buitenwereld.

Shin Sang-ok en Choi Eun-hee waren het glamourkoppel van Zuid-Korea. Ze ontmoetten elkaar een jaar na het tekenen van de wapenstilstand, die de verdeling van het schiereiland langs de 38^ste breedtegraad, dat absurde gedrocht van de Koude Oorlog, bestendigde. Choi was toen nog gehuwd met cameraman Kim Hak-sung, een alcoholist die haar mishandelde. De relatie van Shin en Choi luidde ook op het artistieke vlak een bloeiperiode in. De Zuid-Koreaanse filmindustrie telde mee in de wereld. Shin liet zich inspireren door het neorealisme van Roberto Rossellini, en maakte het ene pareltje na het andere. Een bloem in de hel, te vinden op youtube, is nog steeds de moeite van het bekijken waard.

Dat erkende ook Kim Jong-il, de zoon van de Grote Leider Kim Il-sung. Die had de Democratische Volksrepubliek Korea eigenhandig op de Japanners heroverd, zo wilde hij zijn volk doen geloven. (In werkelijkheid was hij een marionet van het Rode Leger, die in 1947 door Stalin in het zadel werd geholpen). Kim Il-sung kon al lopen toen hij drie weken oud was, na acht weken praatte hij honderduit en in zijn derde levensjaar bond hij de strijd aan met het Rijk van de Zon door natuurrampen over het land te brengen. Kim Jong-il is de architect van de persoonlijkheidscultus. De geboortemythe van de Grote Leider heeft Messiaanse trekken: het vroegwijze kind en de opofferingsgezinde moeder herinneren aan het Evangelie. Het heldendom stamt uit Hollywood. Kim Jong-il was een cinefiel, die tijdens zijn leven een gigantische privécollectie aanlegde, wellicht de grootste van de wereld. Zijn obsessie verontruste zijn vader, maar hij begreep ook wat voor impact de cinematografie voor het regime kon hebben. “Van alle kunsten is voor ons de filmkunst de belangrijkste,” zei Lenin al. Het massale rouwbeklag na de dood van de Grote Leider, de hysterische aanhankelijkheidsbetuigingen aan Kim Jong-un die aan Beatlemania doen denken duiden op een geregisseerde werkelijkheid. De wereld als schouwtoneel, elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel. “Omdat hij de feitelijke situatie van zijn volk niet kon veranderen, koos Jong-il ervoor om hun perceptie ervan te veranderen. Vanaf eind jaren zestig tot aan zijn dood creëerde hij één gigantisch toneelstuk. Hij was de schrijver, regisseur en producent van de natie.” Allesbehalve een gek, aldus Shin Sang-ok, die de Geliefde Leider van dichtbij meemaakte.

Het echtpaar moest de filmindustrie van Noord-Korea uit het slop trekken, vandaar de ontvoering. Kim Jong-il erkende als geen ander het erbarmelijke niveau van de bagger die in zijn filmstudio werd geproduceerd. “Ik heb onze propagandamensen een keer gezegd dat dat echt een probleem is van het socialisme: het ontbreekt aan prikkels om succes na te streven.” Shin werkte als een bezetene voor het regime. Hij kreeg alle ruimte van zijn cinefiele kidnapper om met het gebruikelijke stramien van het nationalistische drama op propagandistische grondslag te breken. Shin schonk de Noord-Koreanen het melodrama, met flink veel seks erin. Het enthousiasme van de Geliefde Leider voor zijn favoriete regisseur en steractrice kende geen grenzen. Letterlijk, toen Shin aandrong op een kantoor in Wenen kreeg hij dat. Daar ontsnapte het echtpaar aan hun lijfwachten op 12 maart 1986.

Een Kim Jong-il productie van Paul Fischer leest als een politieke thriller, alleen is het allemaal “echt gebeurd”, hoe problematisch dat ook klinkt in deze context. Fischer schreef niet alleen een briljant boek over Noord-Korea, maar ook over de kracht van het beeld en de moderne mythologie die de dictatuur in stand houdt. Een mengeling van de Heilige Schrift en Hollywood, van Rambo en Jesus Christ Superstar. Ziedaar het profiel van de Grote Leider dat ons westerlingen zo doet huiveren.

Een Kim Jong-il productie
Paul Fischer
Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046818381
Verschenen in maart 2016