Belle van Zuylen is zonder twijfel een van de ‘grote’ figuren uit de Nederlandse cultuurgeschiedenis. Het kasteel waar ze is opgegroeid, is met name bekend omdat zíj daar woonde. Er is een Belle van Zuylen lezing, er is sinds 2019 een Belle van Zuylen-prijs, die toegekend wordt aan schrijvers die in hun werk nadrukkelijk reflecteren op de maatschappij. Er is een Belle van Zuylen genootschap en ze is opgenomen in het Pantheon van het Literatuurmuseum in Den Haag, ondanks dat zij alles in het Frans schreef.
Over Belle van Zuylen is veel gepubliceerd, vanwege dat Frans ook door buitenlanders, en er is meer dan één biografie over haar verschenen. Heel bijzonder voor een Nederlandse, vrouwelijke literator.
Het begon met de biografie van de Zwitser Philippe Godet, die in het begin van de twintigste eeuw een Franstalige biografie over haar schreef. In 1908 werd Belle van Zuylen genoemd in de oratie van de eerste vrouwelijke lector, Marie Loke. In 1934 verscheen een geromantiseerde biografie van de hand van Johan van der Woude en in 1955 die van Titia Geest.
Desondanks is ze in de negentiende en twintigste eeuw in Nederland enigszins in het vergeetboek geraakt. Totdat Simone en Pierre Dubois zich over Belle van Zuylen ontfermden. In 1969 verscheen van de hand van Simone Dubois een eerste biografie, Leven op afstand, en in 1993 publiceerde ze, samen met haar man Pierre Dubois: Zonder vaandel. Belle van Zuylen. Tussen 1979 en 1984 is het complete oeuvre uitgegeven.
En nu is er opnieuw een biografie van haar verschenen, een compacte, al met al 167 pagina’s. Geschreven door Kees van Strien, die in zijn zoektocht door Nederlandse familiearchieven een aantal onbekende brieven en gedichten van haar vond.
De auteur zegt in het voorwoord dat hij vooral het leven van de ongehuwde Belle wil beschrijven en veel minder aandacht besteedt aan de tijd na haar huwelijk met De Charrière, wanneer ze in Frankrijk en Zwitserland gaat wonen. Dat heeft te maken met de vondsten die hij heeft gedaan en die vooral haar periode in Nederland beslaan. Het betreft vooral brieven over haar eerste verliefdheden, perikelen rond huwelijkskandidaten en reacties op een door haar uitgegeven novelle: Le noble.
Dat doet hij in 15 korte hoofdstukken, waarvan de laatste drie over haar leven na haar huwelijk gaan. We lezen over het opgroeiende meisje dat uit een voornaam en adellijk geslacht stamt, als oudste van zeven kinderen. Al vroeg laat Belle zien dat ze een sterke en onafhankelijke geest heeft en haar ouders laten haar onderwijzen in onder ander natuurkunde en wiskunde, geen gebruikelijke vakken voor meisjes in die dagen.
Als ze 19 is, ontmoet Belle de getrouwde Zwitser David-Louis de Constant d’Hermenches, die grote invloed op haar heeft en met wie ze bijna haar hele leven blijft corresponderen. Met hem bespreekt ze de vele huwelijkskandidaten die zich bij haar vader melden, maar uiteindelijk trouwt ze, overigens tegen zijn advies in, met Charles-Emmanuel de Charrière. Belle vertrekt uit Nederland om aanvankelijk in Zwitserland, in het familiehuis van haar man in Le Pontet, en later in Parijs te gaan wonen. Pas dan begint haar schrijfcarrière echt vorm te krijgen; ook componeert ze in die tijd een flink aantal werken. Ze overlijdt op 65-jarige leeftijd in Le Pontet, na een kort ziekbed.
Auteur Kees van Strien heeft ervoor gekozen om vooral Belle zelf en haar correspondenten aan het woord te laten, onder wie natuurlijk haar familie en bekende grootheden als James Boswell en Benjamin Constant. Doordat hij geen noten heeft opgenomen is het niet altijd duidelijk van wie bepaalde uitspraken zijn, mede omdat Van Strien ook geen gebruik maakt van aanhalingstekens. Hebben we te maken met een mening van Belle? Van iemand anders? Van Kees van Strien?
Zoals iedereen die opgroeit was Belle ook bezig met haar eigen lichaam. Als ze nieuwe jurken paste, of in de spiegel keek, vond ze zichzelf soms te mollig. Niets van te merken op het portret dat Guillaume de Spinny van haar maakte.
Hoewel het te prijzen is dat de auteur ervoor gekozen heeft om een beknopte biografie te schrijven, zou je af en toe toch wat meer informatie willen hebben:
“Eén boekbespreking in de Bibliothèque des sciences waar Belle wel met bijzondere aandacht naar gekeken moet hebben betreft Le véritable Menotr, ou l’éducation de la noblesse. Wat had markies Louis-Antoine Caraccioli te melden over de opvoeding van adellijke meisjes zoals zijzelf?”
We komen het niet te weten.
Zeker voegt dit boek informatie toe, er zijn immers nieuwe papieren boven tafel gekomen. En we moeten Van Strien dankbaar zijn dat hij deze informatie nu voor een groter publiek bereikbaar maakt. Maar echt een nieuw inzicht in wie Belle van Zuylen was, of welke betekenis de personen om haar heen hadden, levert de biografie niet op. Dan kun je beter het boek van het echtpaar Dubois uit 1993 pakken. Daarna zou je Van Strien kunnen lezen, als aanvulling.
Belle van Zuylen. Een leven in Holland
Kees van Strien
Uitgeverij Aspekt
ISBN 978963387446
Verschenen in november 2019
