Tijdens het Different Lives Congres, georganiseerd door het Biografie Instituut Groningen, sprak ik met Lindie Koorts uit Johannesburg. Ze schreef een biografie van Daniël François Malan, premier van 1948 tot 1954 en grondlegger van de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika. Momenteel werkt ze aan een biografie van de vijfde premier: Paul Krüger, leider in de Boerenoorlogen en naamgever van behoorlijk wat pleinen, straten en lanen in Nederland…
Wat interesseerde je zo in de figuur van Daniël Malan? Waarom wilde je zijn biografie schrijven?
Ik ben opgegroeid in Zuid-Afrika tijdens de overgang van apartheid naar post-apartheid. Direct na 1994 waren er veel vragen over de Afrianer identiteit: wat is die nu eigenlijk. Ik zat zelf met zoveel vragen. Tijdens mijn onderzoek kwam ik vanzelf bij de figuur van Daniel François Malan uit. In een boek van Dunbar Mudi, The Rise of Afrikanerdom, wordt hij voorgesteld als een welhaast liberale denker, een beeld dat in het geheel niet strookte met het stereotype van Malan. Die contradictie wekte mijn nieuwsgierigheid. Nadat ik in de archieven van Malan gedoken was deed ik al snel afstand van mijn oorspronkelijke opzet. Het boek over Malan moest ook een boek worden over de opkomst van de apartheid en het Afrikaner nationalisme in mijn land.
Tijdens de tafeldiscussie noemde je Zuid-Afrika ‘a not transformd society with a lot of anger’. Wat is er precies aan de hand op het moment?
Er is een jonge generatie opgestaan, geboren na 1994, de zogenaamde ‘born frees’. Zij zien dat er nog zoveel armoede is, zoveel ongelijkheid. Zij erkennen dat de sociale transformatie van Zuid-Afrika is achtergebleven op de politieke. Het belangrijkste begrip in het politieke discours is op het moment ‘social justice’. Een jonge zwarte middenklasse is in staat uitdrukking te geven aan de woede die in onze samenleving leeft. Het zou niet de eerste keer zijn dat een middenklasse een revolutie ïnitieert.
Je merkte ook op dat het beeld van Nelson Mandela verandert. Kun je daarover iets vertellen?
In het revolutionaire narratief van de overgang is de mythe geschapen dat het ANC een overwinning heeft geboekt, en dat is niet echt de waarheid. Er is sprake van een onderhandelde overgang, en die ging ten koste van de sociale transformatie van Zuid-Afrika. De woede daarover richt zich bij deze jongere generatie ook op Nelson Mandela. Waarom heeft hij zoveel toegegeven aan de witte gemeenschap? Die is op haar beurt boos over de culturele positie van het Afrikaans. Zij vindt dat er te weinig inspanning is geleverd om de Afrikaner taal te beschermen, om Afrikaner scholen en universiteiten in stand te houden.
Je sprak de verwachting uit dat er heel wat biografieën over Winnie Mandela zullen verschijnen.
Zij vertegenwoordigt de woede van de jongere generatie. Ik nam onlangs deel aan een workshop over life writing in Johannesburg. Daar ontmoette ik drie jonge vrouwen die op dit moment bezig zijn met een biografie van Winnie Mandela.
Wat kunnen we verwachten van je biografie van Paul Krüger?
Ik ben pas begonnen, het moet zich allemaal nog uitkristalliseren. In ieder geval zijn de vragen die ik stel heel hedendaags. Krüger was een nationale held in Zuid-Afrika. Als je kijkt naar de Transvaal aan het einde van de negentiende eeuw stond hij aan het hoofd van een corrupte regering. De mijnmagnaten probeerden na de ontdekking van het goud in de Transvaal invloed op Krüger te krijgen. Mijn belangrijkste onderzoeksvraag is: hoe ging hij om met die verleiding? Ik hoop in ieder geval een complexer beeld van hem te schetsen, eentje waarin de heldenverering afwezig zal zijn.
Welke bijdrage kan de biografie leveren aan de politieke, culturele en sociale ontwikkeling van Zuid-Afrika?
De biografie is een manier om ons te bezinnen op onze geschiedenis. Zij compliceert het discours over onze nationale identiteit op een toegankelijke manier. Juist door die toegankelijkheid kan het genre enorm bijdragen aan de publieke discussie. Denk aan de biografie van Jacob Dlamini, Askari, over een collaborateur binnen het ANC. Dlamini toonde aan dat niet iedereen een vrijheidsstrijder was. Denk aan de biografie van Rhedi Tlhabi over Khwezi, de vrouw die Jacob Zuma van verkrachting heeft beschuldigd. Thlabi schetst het ontluisterende beeld van het seksuele geweld tegen vrouwen en kinderen tijdens de Struggle. Zulke biografieën dagen de macht uit, zij rekenen af met de heroïsche narratief. De tijd van het eenvoudige en eenduidige heldenepos is voorgoed voorbij.
