Het is vandaag de dag eerder regel dan uitzondering: een actiefoto uit de Eerste of Tweede Kamer in de krant, de dag na een hevig debat. Foto’s waar de heren en dames politici van dichtbij in beeld zijn gebracht, opgaand in het debat en niet wetend dat de foto werd geschoten. Maar dat soort foto’s, daarvan is de geestelijk vader Erich Salomon(1886-1944). Aan hem is het boek Erich Salomon & het ideale parlement. Fotograaf in Berlijn en Den Haag, 1829-1940 geweid. Het boek brengt het parlementair-fotografisch werk van Salomon in beeld, analyseert deze en voorziet het van een nieuwe interpretatie. Het is een verzameling van diverse essayistische bijdragen onder redactie van Andreas Biefang en Marij Leenders.
Vernieuwer in tweevoud
Erich Salomon kwam ter wereld in 1886 te Berlijn, als zoon van een joodse bankier. De verwachting was dat hij zich zou storten op het bedrijfsleven, maar hij studeerde af in rechten en promoveerde in 1913. Het begin van zijn loopbaan werd ruw verstoord door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, de dienstplicht maakte hem een van de soldaten die moest vechten aan het front. Hij werd krijgsgevangen genomen en toen hij na de oorlog eenmaal terugkeerde in Duitsland was het familievermogen grotendeels verdwenen. Pas in 1926 begon hij zijn loopbaan als fotoverslaggever.
Die baan vervulde hij in Berlijn en in Den Haag, waar hij terechtkwam nadat de NSDAP de macht overnam in het Duitse parlement.
In beide landen –met elke een eigen parlementaire geschiedenis en daarmee een eigen idee en traditie in de parlementaire beeldcultuur – was Salomon een vernieuwer op het gebied van de parlementaire fotografie. Salomon gebruikte de “verborgen camera”, waarbij geen sprake was van de tot dan toe gebruikelijke portretfotografie, maar waarbij de politici op de gevoelige plaat werden gelegd tijdens een overleg of debat. Deze manier van fotograferen was nieuw en vormt in zekere zin de basis voor de moderne fotoreportage. Salomon wilde zich in de Rijksdag ook begeven buiten de geaccepteerde ruimtes. Want volgens hem ‘speelt het eigenlijke gemoedsleven van de geciviliseerde Europeaan zich af in besloten ruimtes’. Daar, in de besloten ruimtes, wilde Salomon zijn. De fotograaf was getuige van de opkomst van Hitlers NSDAP, de onrust rond de opkomst van de communisten en verliet Duitsland uiteindelijk voor Den Haag. Hier kende hij in het begin een neerslachtige periode, waarbij het werk naar de achtergrond verdween. Maar al snel pakte hij de camera weer op om op het Binnenhof de Nederlandse politici op foto vast te leggen. Een belangrijk figuur die door Salomon op meerdere momenten en in verschillende poses is vastgelegd is oud-premier en ’s lands stuurman Hendrikus Colijn. Salomon werkte tot 1940 actief als fotograaf in en rondom het Nederlandse parlement. Hij stierf in 1944 in concentratiekamp Auschwitz.
Meer dan een biografie
Naast de verdieping in het werk van Salomon biedt het boek ook inzicht in de parlementaire beeldcultuur van zowel Duitsland als Nederland van voor de twintigste eeuw. De traditie van de spotprent en de satire worden uitgebreid besproken. Ook de parlementaire fotografie na de Tweede Wereldoorlog wordt in beeld gebracht, om te zien hoe de werkwijze van Salomon stand wist te houden. Erich Salomon & het ideale parlement. Fotograaf in Berlijn en Den Haag, 1829-1940 is in die zin veel meer dan alleen een biografie van de fotograaf. Het is een boek dat inzicht geeft in de historie van de parlementaire beeldcultuur in Nederland in Duitsland. Het laat ook zien hoe verschillend er – mede door de verschillende ontwikkeling van de democratie in de beide landen – over volksvertegenwoordiging in het algemeen en parlementaire beeldcultuur in het bijzonder werd gedacht.
Erich Salomon & het ideale parlement. Fotograaf in Berlijn en Den Haag, 1928-1940
Andreas Biefang, Marij Leenders
Uitgeverij Boom
ISBN 9789461055132
Verschenen in oktober 2014
