Toen Nancy Mitford in 1945 Evelyn Waugh complimenteerde met Brideshead Revisited, deed ze dat als volgt: “Dit is zo levensecht, verliefd te zijn op een hele familie, het is in die van mij gebeurd.” Ze vond Charles Ryders, die zowel aanpapt met Lord Sebastian Flyte als diens zuster Julia, een volkomen overtuigend personage. Mitford publiceerde dat jaar haar meesterwerk, The Pursuit of Love, dat eveneens handelde over een aristocratische familie tijdens het interbellum. Beide romans werden bestsellers. Het was ‘the spirit of ‘45’. De Labour Party van Clement Attlee versloeg de conservatieve oorlogspremier Winston Churchill, Groot-Brittannië moest wennen aan het idee dat het niet langer een wereldmacht was en uit de puinhopen van de Blitz werd een verzorgingsstaat opgebouwd. Het was alsof de Britten zich aan de vooravond van de grote nivellering nog een keer wilden vergapen aan de glans en glorie van hun upper class. Onzin natuurlijk. Uit het succes van Downton Abbey, om maar een voorbeeld te noemen, blijkt dat je ze nog steeds wakker kunt maken voor een degelijk kostuumdrama.
Verliefd op de hele familie
Laura Thompson, die eerder een biografie schreef van Nancy Mitford, buigt zich in De zes freules. De geschiedenis van de zussen Mitford dit keer over de hele familie. De grote makke van het boek: ze is smoor op Nancy, Diana, Pamela, Jessica, Deborah en Unity. De een zet haar wat meer in vuur en vlam dan de ander, maar toch. Je kunt inderdaad verliefd worden op een familie, en dat komt de kwaliteit van dit boek niet ten goede. Zelden heb ik een biografie met een zo toenemend gevoel van verontwaardiging gelezen als deze. Zelden heeft een biografie me ook zo geamuseerd, en dat is niet alleen uit leedvermaak met het bakvisachtige gedweep van Thompson met de zusjes Mitford. Thompson heeft wel degelijk een paar verrassende inzichten, en ze schrijft met flair en humor. Een slagveld van instemmende uitroeptekens, korzelige kreten (“you must be kidding me”) en schoolmeesterachtige correcties in de kantlijn (“Hitler kwam niet door een staatsgreep aan de macht”, “Dachau was geen vernietigings- maar een concentratiekamp”) is wat er rest van mijn beduimelde exemplaar van De zes feules. Het merkwaardige is dat de vertaler, historicus Arnout van Cruyningen, die ambivalentie lijkt te delen. Zijn nawoord is buitengewoon kritisch, hij prijst de “frisse kijk” van de auteur maar vindt aan de andere kant “het onschuldig voorstellen of zelfs goedpraten van wat fout is, ook niet kies.” Menig recensent kan aan dat venijn nog een puntje zuigen.
Politiek broeinest
Wat is het verhaal? Lord David Freeman-Mitford, 2nd Baron Redesdale en Sydney Bowles kregen tussen 1904 en 1920 zes bloedmooie dochters en een zoon die werden opgevoed met het idee dat de Teutonen bloedbroeders zijn met wie het goed vertoeven is. Opa Bertie was kind aan huis op de Bayreuther Festspiele van de familie Wagner en sloot vriendschap met Houston Stewart Chamberlain, de tot Duitser genaturaliseerde Brit, die met Die Grundlagen des XIX. Jahrhundert de bouwstenen leverde voor de rassentheorieën van de nazi’s.
Politiek werd de splijtzwam in de familie Mitford. In 1932 ontmoette Diana sir Oswald Mosley. Hij liep in 1924 over van de conservatieven naar de sociaaldemocraten, om in 1932 uiteindelijk de British Union of Fascist op te richtten. Mosley koesterde Keynesiaanse ideeën over het bestrijden van de massale werkloosheid in Engeland, maar die hadden alleen kans van slagen als ze werden uitgevoerd door een Sterke Leider. Mosley had de ambitie de Mussolini van het Britse Koninkrijk te worden. Diana, op dat moment getrouwd met Bryan Guiness (die van het bier) en moeder van twee zonen, viel als een blok voor het ‘alfamannetje’. De echtscheiding wekte groot schandaal en maakte haar enige jaren tot persona non grata binnen de familie.
Unity, vier jaar jonger dan Diana, maakte het nog bonter. Zij bezocht in 1933 met haar zus de Reichsparteitag in Neurenberg en viel als een blok voor de Führer himself. “Hij donderde – zoals je weet dat hij kan doen – als een machinegeweer. Het was schitterend.” Na thuiskomst werd de helft van de meisjeskamer met swastika’s bekleed, althans als we de autobiografie Hons and Rebels van Jessica Mitford mogen geloven. (Jessica was toen al een overtuigd communiste, die haar deel van de kamer met hamers en sikkels versierde). In 1934 verliet Unity het ouderlijk huis om zich permanent in het Derde Rijk te nestelen. Ze ontmoette Hitler ruim honderdveertig keer, liet Julius Streicher weten dat ze Der Stürmer een fijne krant vond (“Als u in uw krant ruimte vindt voor deze brief, gelieve dan mijn volledige naam te publiceren. Ik wil dat iedereen weet dat ik een Jodenhater ben”) en deed mee aan de mode om je stem op een plaatje op te nemen (“The Yids, The Yids, We’ve got to get rid of the Yids”). Drie dagen nadat haar landgenoten de oorlog aan Duitsland hadden verklaard, joeg ze een kogel door haar hoofd. Ze overleefde de zelfmoordpoging, maar de hersenbeschading was permanent. Een paar dagen later probeerde ze het nog een keer, door haar partij-insigne van de NSDAP in te slikken. Ze overleed in 1948, aan een hersenvliesontsteking.
De glimlach van de zwarte weduwe
Laura Thompson presenteert deze verbijsterende familiegeschiedenis als een sage waarin loyaliteit en verrraad, aristocratische grootmoedigheid en kleinsteedse naijver om de voorrang strijden. De Mosleys (ze gaven elkaar het ja-woord in 1936, nota bene in de ambtswoning van Joseph Goebbels in Berlijn) werden op aandrang van Nancy Mitford in 1940 gedetineerd. Nancy was inmiddels uitgegroeid tot een veelbelovend schrijfster. Ze brak door met Wigs On The Green, een satire op haar genazificeerde zusjes, waarmee ze zich de woede van de familie op de hals haalde. Toen Diana in 1943 de gevangenis mocht verlaten – zij en Oswald werden onder huisarrest geplaatst – herinnerde Nancy de geheime dienst er fijntjes aan dat zuslief uit was op “de val van Engeland en van de democratie in het algemeen”. De zustermoord kwam volgens Thompson niet zozeer uit vaderlandsliefde voort, de bron van Nancy’s patriotisme was onverholen kinnesinne. Ga er maar aan staan dat je moet opgroeien “met dat mooie, onveranderlijke, glimlachende gezicht in je buurt.”
Van alle meisjes Mitford houdt Thompson van Diana het meest. “Wie haar ooit ontmoette, kon haar nooit meer vergeten,” schrijft ze in haar nabeschouwing. We hebben het dan over een vrouw die tot aan het einde van haar leven Hitler bewonderde, hondstrouw bleef aan de fascistische ideeën van haar tweede echtgenoot en zich niet kon voorstellen dat er tijdens de shoah werkelijk zes miljoen Joden waren omgekomen, het aantal slachtoffers moet veel minder zijn geweest. “Dit was haar standpunt. Ze veroordeelde de Endlösung, maar deed dat niet op een manier die het publiek bevredigde. Ze was niet van plan te zeggen wat de mensen wilden dat ze zou zeggen. Ze stelde zelf de voorwaarden.” De kakmadam ontpopt zich als een raszuivere negationist en mevrouw Thompson valt in zwijm bij zoveel geëtaleerde geestelijke onafhankelijkheid. Thompson bewondert vooral de schaamteloosheid van de gezusters Mitford. “Schaamte is een burgerlijke notie,” schrijft Nancy Mitford in ‘The English Aristocracy’, een ongelooflijk fatterig essay, dat ze in september 1955 in The Encounter publiceerde.
De aantrekkingskracht van de Mitfords is volgens Thompson hun totale gebrek aan gêne over de keuzes die zij in het leven hebben gemaakt, hoe fout die achteraf ook blijken te zijn. “Moet je een heldin in het huishouden zijn, een lekkere moeder, een alfavrouwtje, een prefeministe, een postfeministe, een feministe, een feministe die niettemin een facelift heeft ondergaan? Het is een chaotische toestand.” Er is maar een remedie tegen zoveel postmoderne stress en existentiële ontreddering: “jezelf zijn”. En daarin kunnen we aan Diana Mitford – notoir antisemiet en fasciste tot het bittere einde – een voorbeeld nemen.
You must be kidding me.
De zes freules. De geschiedenis van de zussen Mitford
Laura Thompson
Uitgeverij Spectrum
ISBN 9789401910729
Verschenen in augustus 2017
Bestelinformatie
Bestel hier als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 24,99)
Bestel hier als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 12,99)
Bestel hier als paperback bij bol.com (€ 24,99)
Bestel hier als ebook bij bol.com (€ 12,99)
