Youp van ’t Hek, de gulste, grofgebektste, grootste cabaretier van Nederland

Of je nu wel of niet van Youp van ’t Hek houdt, om zijn imposante carrière kun je niet heen. De kritiek dat al zijn programma’s op elkaar lijken en dezelfde thematiek hebben, schoof hij met ieder nieuw programma opnieuw, onvermoeibaar en eigengereid terzijde. Het onuitputtelijke schelden op hockeytrutten, bucklerlullen en pisnichten verstomde nimmer, ondanks toenemend commentaar dat Van ’t Hek geen aansluiting met de tijdgeest meer zou hebben. Van ‘t Hek was en bleef veertig jaar lang de cabaretier voor wie mensen in slaapzakken voor de deur lagen om een kaartje te bemachtigen. Frank Verhallen zet in deze lijvige biografie het licht met evenveel bewondering op zijn imposante carrière als de grootste, meest grofgebekte cabaretier van Nederland als op de gulle, warme, loyale man die Van ’t Hek ook is.

Verhallen, recensent, cabaretdirecteur, programmeur, docent en hartstochtelijk cabaretliefhebber, volgt Youp al sinds hij zijn begin jaren 70 zijn eerste wankele voetstappen op het podium zette. Het meer dan volledige Hekwerkarchief vult hij aan met zijn eigen archiefen daarnaast put hij uit de programma’s, columns en andere bijdragen aan kranten en tijdschriften van Van ‘t Hek.. De biografie is daardoor een gedetailleerd en chronologisch boek, dat begint bij Youps geboorte in Naarden op 28 februari 1954 en eindigt bij zijn afscheidsvoorstelling op 25 mei 2024.

Een grote mond

Van ’t Hek groeide op in een groot, liefdevolle katholiek gezin, waar over alles werd gediscussieerd en waar je als bijna het jongste kind een grote mond moest hebben om gehoord te worden. Waar de kinderen liefde voor muziek en theater met de paplepel kregen ingegoten. Als jongetje van 9 ziet hij voor het eerst Toon Hermans in Carré. Youp wordt betoverd en zegt op de terugweg tegen zijn vader dat hij Toon Hermans wil worden. “Nou, de eerste grap heb je al gemaakt, jongen!” is het antwoord van zijn vader. Youps verlangen om zelf komiek te worden zal nooit meer overgaan.

Op school gedijt Van ’t Hek niet heel erg goed. Voor de schoolkrant levert hij columns die om de haverklap worden verboden omdat hij weer eens iets lelijks over een rector of conciërge schrijft.

Moppen tappen en leraren belachelijk maken gaat hem goed af, maar de altijd dwarse, ruziezoekende, spijbelende scholier wordt van vele scholen afgetrapt voor hij in 1972 zijn eindexamen haalt. In datzelfde jaar wordt hij de motor van het jaarlijkse schoolcabaret en richt hij Cabaret Nar op. Het smaakt allemaal naar meer.

Gedreven cabaretier

De jonge cabaretier in wording bezoekt fanatiek voorstellingen van de mensen die hij mateloos bewondert: Ivo de Wijs, Don Quishocking, Bram en Freek, Fons Jansen. Met de laatste reist hij een week mee om Jansen in vijf verschillende schouwburgzalen te zien optreden. Leergierig en gedreven is hij. In 1973 ziet het debuutprogramma van Cabaret Nar het levenslicht en verandert Joep zijn naam in Youp. Hij komt in contact met Pieter van Empelen die hem gaat regisseren, verhuist naar Amsterdam ‘omdat het daar allemaal gebeurt’, krijgt soort van verkering met Debby Petter die als au pair in Parijs gaat wonen en treedt op in kleine, behoorlijk lege zalen. In de zomers 1972-1975 werkt hij voor diverse uitzendbureaus. Zijn afkeer voor het saaie, risicoloze kantoorbestaan, een terugkerend thema in al zijn voorstellingen, stamt uit die periode.

In seizoen 1978/1979 begint het succes te komen voor Cabaret Nar. Meer voorstellingen, vollere zalen, betere recensies, Lp’s die op stapel staan. In 1982 volgt een tv-registratie van zijn programma Zonder Twijfel maar zijn grote landelijke doorbraak dankt hij aan een inmiddels legendarisch optreden in de Alles is Anders Show in 1983. Het nummer ‘Lenen, lenen, betalen, betalen’ levert hem na tien jaar ploeteren eindelijk uitverkochte zalen op. Wat volgt is een zegetocht langs theaters die 40 jaar zal blijven duren.

Fraaie anekdotes

Al die voorstellingen, de reacties daarop, de tien oudejaarsconferences die hij vanaf 1989 maakt, ze komen allemaal uitgebreid aan bod in het vuistdikke monnikenwerk van Frank Verhallen. Het is zoveel dat het je op goed moment duizelt en je net als de recensenten, de voorstellingen bijna niet meer uit elkaar kunt houden. Wat het boek meeslepend en prettig leesbaar maakt zijn de talrijke kleurrijke anekdotes. Van ’t Hek is eigengereid en principieel en spreidt dat aan alle kanten tentoon. Zijn gevoel voor rechtvaardigheid is even groot is als zijn trouw aan mensen. Prachtig is het verhaal over Thomas Rap, die hem ontvangt als ie als zestienjarige met drie schriftjes puberpoëzie aan komt kloppen. Rap schrijft hem een uitgebreide afwijzingsbrief maar neemt hem serieus en geeft hem advies. Van ’t Hek vergeet dit nooit en vele, vele jaren later verbindt hij zich aan de uitgeverij van Thomas Rap. De beide mannen worden vrienden en Van ’t Hek de bestverkopende auteur van de uitgeverij.

Talrijk zijn de verhalen over medewerkers en technici met wie hij lang, soms vijftig jaar optrekt en samenwerkt. Eens in Youps hart, altijd in zijn hart. Van ’t Hek is loyaal, zijn afscheidstournee voert hem langs alle theaters en restaurant, groot en klein waar ie ooit met plezier te gast was. Mensen die iets voor hem betekenen vergeet hij niet. Met Debby Petter, de moeder van zijn kinderen en zijn geliefde, met wie hij – na een korte onderbreking van de prille verkering in de jaren zeventig – de draad weer oppakt, is hij tot op de dag van vandaag samen.

Als Van ’t Hek je om hem moverende redenen niet moet, zul je dat weten. En ook dat levert uitbundige verhalen op. Wanneer hij in Carré zes weken voor een uitverkocht huis speelt en de directeuren niet één keer komen kijken schroomt hij niet zijn ongenoegen hierover te laten blijken en hen luidkeels de huid vol te schelden in een bomvolle artiestenfoyer. Met het Chassétheater, waar het licht in 11 kleedkamers brandt terwijl er maar één in gebruik is, en met de onverschillige directeur aldaar veegt hij eveneens de vloer aan. De schouwburg in Enschede weigert hem 20 kaarten voor zijn eigen voorstelling te verkopen. Youp gaat met vrienden in slaapzakken voor de deur liggen om aan de gewenste kaarten te komen. Hij is eigengereid en hij kan het zich permitteren dat te zijn. Want iedereen wil hem hebben en hij verkoopt alle zalen uit. Maar hij bepaalt de voorwaarden. Geen groepen in de zaal, niet meer dan vier kaarten per persoon, alleen de middelgrote zalen en niet de allergrootste.

Een gul en warm hart

De gulheid van Van ’t Hek is ongekend. Benefietvoorstellingen voor goede doelen speelt hij even groots als dat hij diners, feesten en reizen organiseert voor mensen die hem na aan het hart liggen. Hij is gul met cadeaus, met geld en met zijn medewerking aan acties voor doelen. Hij springt even fanatiek en vanzelfsprekend op de bres voor de met sluiting bedreigde Kleine Komedie als dat hij zijn medewerking verleent aan de actie van  een ongeneeslijk ziek zevenjarig jongetje om geld voor wetenschappelijk onderzoek bij elkaar te krijgen.

Een warme man met een grote bek die gul en goed is voor iedereen van wie hij houdt en ongenuanceerd woedend kan worden op iedereen die in zijn ogen onzorgvuldigheid, lelijkheid of onverschilligheid betracht. Die zijn lijflied leeft, zijn leven speelt, maar zuinig genoeg is op zijn leven om zijn gezondheidsproblemen serieus te nemen en op zijn zeventigste besluit zelf een feestelijke punt achter zijn prachtige carrière te zetten. Zo zet Verhallen Youp van ‘t Hek neer in zijn bewonderende boek, waarvan het meeste je niet onbekend voorkomt, maar dat zeer smakelijk is om te lezen.

Je leven spelen. De biografie van Youp van ’t Hek
Frank Verhallen
Thomas Rap
ISBN paperback 9789400411142
ISBN e-book 9789400411302
Verschenen in september 2024

Bestelinformatie