Imperialisme en moraal lijkt een tegenstelling. Militair geweld en kolonisatie gaan moeilijk samen met sociaal beleid en progressieve democratische ideeën. Toch geloofde een voorhoede van Europese bestuurders en intelligentsia rond 1900 heilig in deze paradox. Deze ‘ethici’ probeerden het koloniale systeem van binnenuit te hervormen.
Gouverneur-generaal en minister A.W.F. Idenburg was de opmerkelijke belichaming van het Nederlands ‘ethisch-imperialisme’. Vooruitstrevende idealen over democratie, economische welvaart en zelfstandigheid voor Nederlands-Indië en Suriname vielen samen met hard militair ingrijpen, behoudzucht en internationale machtspolitiek.
De latere Indonesische schrijver Pramoedya Ananta Toer gaf Idenburg de ironiserende bijnaam ‘het engelengezicht van Europa’. De zachtmoedige antirevolutionair Idenburg stond symbool voor de dubbele moraal van goedbedoelende bestuurders uit Europa. Zijn beleid vormde de prelude op een bloedige onafhankelijkheidsoorlog die hij juist had willen voorkomen.
Auteur
Hans van der Jagt is historicus. Hij promoveerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam en is gespecialiseerd in de geschiedenis van het kolonialisme en de geopolitieke verhoudingen. Hij werkte als universitair docent aan de Universiteit Utrecht en als adviseur bij het ministerie van Defensie. Thans is hij werkzaam bij de Adviesraad Internationale Vraagstukken.
Engelen uit Europa. A.W.F. Idenburg en de moraal van het Nederlands imperialisme
Hans van der Jagt
Prometheus
ISBN 9789044649444
Hardcover, 504 pagina’s, geïllustreerd
Verschenen in juli 2022
Bestel bij
Pers
‘[Het] legt internationale verbanden in de aanloop naar de dekolonisatie, en portretteert de hoofdpersoon vooral als een anticiperend paternalistisch bestuurder die af en toe sympathiek dreigt te worden – bijvoorbeeld als hij niet wil dat elke inlander meteen voor hem op de knieën valt.‘
Jos Palm, De Groene Amsterdammer
