Is René Descartes een Nederlands denker? Fransman van geboorte, bracht hij het grootste deel van zijn volwassen leven in de Republiek der Nederlanden door. Hier trof hij het klimaat van tolerantie aan dat hem in staat stelde zijn controversiële werk te publiceren. En een uitgever die dat aandurfde: Elzevier. “Descartes belongs as much to the intellectual culture of the Dutch Golden Age as he does to the grand history of Western philosophy,” schrijft Steven Nadler in zijn nieuwe biografie The Philosopher, the Priest, and the Painter. A Portrait of Descartes.
Centraal in het boek staat een driehoeksverhouding. De filosoof in de titel is natuurlijk Descartes, de priester heet Augustijn Alsten Bloemaert, die Descartes in contact bracht met de schilder: Frans Hals. Hals maakte – naar alle waarschijnlijkheid – het beroemde portret van Descartes. De geschiedenis van de totstandkoming van dit portret stelt Nadler in staat de filosofie van Descartes aan het grote publiek uit te leggen. Dat doet hij met verve. Steven Nadler, verbonden aan de Universiteit van Wisconsin, kennen we vooral van een biografie van Spinoza, verschenen in 1999, waarin hij de historische context en filosofische duiding van Baruch op een meeslepende manier voor het voetlicht brengt. Dat kunststukje herhaalt hij in deze biografie.
Nadler schetst het verhaal van een briljante leerling, die al op tienjarige leeftijd hoge ogen gooit op het Jezuïetencollege, waar hij zich de kennis eigen maakt die hij als volwassen filosoof zal verwerpen: het aristotelische wereldbeeld dat sinds Thomas van Aquino het westerse denken overheerste. Descartes verhief de twijfel tot de bron van alle denken. Men kan aan alles twijfelen, behalve aan het twijfelen zelf.
“One cannot possibly doubt one’s own existence, no matter how hard one tries. In fact, the harder one tries, the more convinced one will be that one exists.”
Cogito ergo sum. Ik denk, dus ik ben.
The Philosopher, the Priest, and the Painter. A Portrait of Descartes
Steven Nadler
Princeton University Press
ISBN 9780691157306
Verschenen mei 2013
