Máxima, voorlopig beeld van een koningin

Het schrijven van een biografie over een nog levende persoon is geen eenvoudige zaak. Het schrijven van een biografie over een lid van een koninklijk huis is ook bepaald geen sinecure. Dat bekent ook de schrijfster van een van de twee recente biografieën over koningin Máxima. Zij haalt in het Woord vooraf van haar boek Henriëtte de Beaufort aan. Aan haar werd gevraagd om de biografie van koningin Juliana te schrijven ter gelegenheid van háár vijftigste verjaardag. Ze weigerde. Ze schreef, enigszins plechtstatig en in de woorden van die tijd: ‘Nooit kan een biograaf, zonder schromelijk indiscreet te zijn, een nog levend mensenkind oproepen, en zeker niet, wanneer het een regerende vorstin geldt.’ En hoewel ook Marcia Luyten aarzelde, nam ze uiteindelijk toch de opdracht aan. Of Rick Evers ook dergelijke scrupules heeft gehad, weten we niet. Hij raakt in ieder geval op geen enkel moment dit onderwerp aan. Hem leek de vijftigste verjaardag van Máxima een uitgelezen moment om een biografie over haar te schrijven.

Toch is de aarzeling van De Beaufort zeer begrijpelijk. Biografieën over nog levende personen zijn zelden evenwichtig. Of ze neigen naar hagiografieën. Verreweg de meeste sportbiografieën die verschijnen zijn daar voorbeelden van. Of het zijn afrekeningen. Veel politieke biografieën zijn daar voorbeelden van. We hoeven alleen maar te denken aan de vele boeken die over Trump verschenen tijdens zijn regeerperiode. Voor levensbeschrijvingen die een wat neutralere kijk op de persoon kunnen tonen, moet tijd verstrijken. En ook is het prettig als de hete adem van de persoon zelf niet langer voelbaar is.

En dan het koningshuis. Daar geldt eigenlijk hetzelfde voor. Het is óf het een óf het ander. Daar komt voor een biografie over leden van een koninklijk huis nog een extra probleem bij. Een koninklijk huis leeft bij de gratie van de gunst van het volk. En om die gratie te behouden moeten de leden van een koninklijk huis aantonen, dat ze die gunst waardig zijn. Die gratie vertonen zij alleen als ze zich tonen als min of meer perfecte personen naar wie het volk op kan kijken. Een koning moet weliswaar ‘gewoon’ zijn, maar ook weer niet te gewoon want waarom is hij anders koning? Hij moet, qualitate qua, het beste vertegenwoordigen dat zijn land te bieden heeft. Aan hem om aan te tonen dat hij dit waard is. Dit dubbele en ingewikkelde rollenspel houden wij in stand en zolang er geen problemen zijn, werkt het. Hoewel iedereen wel weet dat het eigenlijk een oneerlijk toneelspel is, voldoet het blijkbaar aan een diepgeworteld verlangen van het volk naar een leider die boven de partijen staat, die weinig last heeft van de ‘waan van de dag’ en die het volk van een land verbindt.

Om als koninklijk huis te kunnen functioneren, is het noodzakelijk dat dit beeld van een perfect persoon (of een perfecte familie) overeind blijft. Daar doet iedereen zijn best voor, zowel de leden van het koninklijk huis zelf, de hofhouding, de mensen die op de een of andere manier met hen in contact treden en het volk. En hier duikt een huizenhoog probleem op. Dit alles staat op gespannen voet met de taak van een biograaf (eigenlijk de ware persoon vinden, achter het publieke schild dat iemand al dan niet bewust heeft opgeworpen) en maakt het schrijven van een biografie over een koninklijk persoon uiterst moeilijk. Eigenlijk lukt het alleen als de persoon al lang geleden is overleden, zodat eventuele onvolkomenheden geen negatieve invloed hebben op het functioneren van het huidige staatshoofd, zoals bijvoorbeeld de biografie van koning Willem III bewijst.

Máxima leeft nog. Ze is een van de meest favoriete personen van het koninklijk huis en Willem-Alexander heeft een deel van zijn populariteit aan haar te danken. De biografieën zijn verschenen bij haar vijftigste verjaardag, een heugelijk feit dus. En er hebben aan beide boeken mensen meegewerkt rond het koninklijk huis. Evers heeft ook een paar gesprekken met Máxima zelf gehad. Dus…

Dus zijn dit twee hagiografieën geworden. Ze bestrijken beide een ander deel van haar leven. Evers gaat in zijn boek eigenlijk nauwelijks in op de jeugd van Máxima, maar beschrijft vooral de jaren na 2002, toen ze met Willem-Alexander trouwde. Hij beschrijft haar werkzaamheden, haar interesses en de terreinen waar zij zich als koningin op begeeft. Hij doet dat op een prettige, losse toon waardoor het boek makkelijk leesbaar is. Luyten vertelt vooral het verhaal van de jeugd van Máxima, in Argentinië. Ze vertelt over de opvoeding die ze kreeg, de scholen die ze bezocht, de rol die haar familie en haar vrienden speelden en ze gaat natuurlijk in op de rol die haar vaderland, en de roerige geschiedenis van dat vaderland had op het leven van de familie Zorreguieta. Ook dit boek leest prettig.

Leer je iets van deze boeken? In zekere zin wel. Van Evers leer je wat een koningin eigenlijk doet, waar haar verantwoordelijkheden liggen en wat ze kan doen en niet kan doen. Uit het boek van Luyten leer je hoe het leven van een dochter uit welgestelde familie er in de jaren 80 en 90 in Argentinië uitzag.

Leer je iets over Máxima? Dat niet. Althans je leert niet iets dat ook niet over willekeurige andere leden van een koninklijke familie gezegd is en wordt: hardwerkend, eerlijk, humoristisch, veel verstand van zaken, geïnteresseerd in een breed scala aan onderwerpen, sportief, blij dat ze het land kunnen dienen, en natuurlijk ‘gewoon gebleven’. In het geval van Máxima leren we daarnaast nog dat ze een goede steun voor haar man is en een goede moeder. Het enige negatieve dat over haar verteld wordt, is dat ze soms koppig kan zijn en slordig.

Wat dat betreft kun je zeggen dat beide boeken doen wat dergelijke boeken beloven. En voor aanhangers van het koningshuis zullen beide boeken zeer welkom zijn. Voor mensen die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van Nederland, van ons koningshuis of van Argentinië voegen deze boeken niets toe. Hoe zat dat nou met Videla? Wist Máxima werkelijk niet wat haar vader destijds deed? Vroeg ze er later nooit naar? Hoe tekende die jaren haar ouders en dus ook haar? In hoeverre was de ontmoeting tussen Willem-Alexander en Máxima toeval? Hoe is Máxima nu werkelijk? Wat vindt ze van het land en het volk waar zij koningin is geworden? Hoe is de relatie met haar dochters? Op dergelijke vragen geven beide boeken geen antwoord. Daar zullen we waarschijnlijk nog zo’n 100 jaar op moeten wachten.

Máxima. Meer dan Majesteit
Rick Evers
Uitgeverij Nieuw Amsterdam
ISBN 9789046828083
Verschenen in april 2021

Bestelinformatie

Máxima Zorreguieta. Moederland
Marcia Luyten
Bezige Bij
ISBN 9789403194806
Verschenen in april 2021

Bestelinformatie