Toen biograaf Marnix Krop juli vorig jaar overleed, was hij al flink gevorderd met deel 2 van zijn boek over Wim Kok. Deze maand is bekend geworden dat dr. Diederik Smit, universitair docent geschiedenis en onderzoeker aan de Universiteit van Leiden, de klus gaat afmaken.
Oud-diplomaat Marnix Krop kwakkelde al langer met zijn gezondheid en koos er mede daarom voor om zijn Kok-biografie in tweeën te splitsen. In 2019 verscheen het eerste deel van Wim Kok. Een leven op eigen kracht dat Koks leven en loopbaan beschrijft tot 1994, het jaar waarin hij premier werd van het eerste Paarse Kabinet. Na Krops overlijden zochten PvdA-prominenten Dick Benschop en Joop van den Berg een schrijver die deel twee kon voltooien. Ze kwamen uit bij Diederik Smit, die goed thuis is in de Nederlandse politieke geschiedenis, ooit afstudeerde op een onderzoek naar het ministerie van Algemene Zaken en boeken schreef over het Binnenhof.
Smit: ‘Ik voelde me vereerd dat ze bij kwamen. Krop heb ik helaas nooit ontmoet, wel hebben we overeenkomsten; zo zijn we beiden geboren Groningers. Ik moet bekennen dat ik uit zijn eerste boek destijds alleen passages heb gelezen. Hij had een prettige, zakelijke schrijfstijl.’ Van deel 2 is al zo’n driekwart in concept klaar, schat Smit. Dit beschrijft de periode 1994-2002. ‘Hierin moet alleen nog ongebruikt bronmateriaal verwerkt worden en misschien doe ik nog wat interviews.’
Fortuyn en commissariaten
Het meeste werk zit in de periode vanaf 2002. Een interessante periode, die Smit meer aanspreekt dan bijvoorbeeld Koks vakbondsverleden uit het eerste deel van de biografie. In 2002 trad namelijk het kabinet af vanwege Srebrenica en werd Pim Fortuyn vermoord. Toevallig is Smit co-promotor van Leonard Ornstein, die promoveert op de biografie van Pim Fortuyn. Kan hij daar wellicht zijn voordeel mee doen? ‘Leonard is angstig dat ik uit zijn werk put. “Zorg dan maar dat je eerder klaar bent dan ik,” probeer ik bij hem de vaart erin te houden.’
Smit zal zich ook verdiepen in de commissariaten die Kok na zijn afscheid van politiek Den Haag bekleedde bij onder meer ING, Shell en KLM. Hierover werden destijds de wenkbrauwen gefronst. De sociaaldemocratische leider die als PvdA-leider de ‘exhibitionistische zelfverrijking’ van bestuurders en commissarissen aan de kaak stelde, zat nu zelf in dat kamp. In deze bedenkelijke keuzes zit volgens Smit een spannend verhaal. Ook zal de auteur Koks premierschap en de periode erna plaatsen in een internationale context. ‘Het is opvallend dat veel sociaaldemocratische leiders uit die tijd, zoals Schröder en Blair, er achteraf niet echt goed op staan.’
Stijlbreuk?
Smit is niet bang voor een stijlbreuk, nu hij het werk van Krop voltooit. ‘Het is vaker voorgekomen dat een andere auteur een biografie voltooide, bij Drees bijvoorbeeld. Als academisch onderzoeker ben ik gewend veel vanuit primaire bronnen te werken, terwijl Krop bijvoorbeeld meer gebruik maakte van interviews. Maar mijn schrijfstijl is niet heel anders dan die van Krop en in de verantwoording zal ik toelichten wie wat heeft geschreven. Beide namen komen op de omslag.’
In deel 1 van de biografie was het persoonlijk leven van Kok ondergebracht in aparte cursieve hoofdstukjes. ‘Die ben ik in het manuscript van deel 2 niet tegen gekomen. Ik vind het beter om zijn politieke en persoonlijke leven in het boek juist met elkaar te verweven en de wisselwerking te laten zien.’ Zicht krijgen op die persoonlijke kant van Kok wordt sowieso een uitdaging, beseft Smit, die de politicus voor een ander boek een paar keer sprak. ‘Hij was nogal gereserveerd, niet iemand die veel over zijn persoonlijk leven losliet. De vraag is overigens of dat erg is, want ik denk eerlijk gezegd niet dat daar de sleutel ligt voor de vragen die ik nog heb.’
Smit is blij dat er al veel werk door zijn voorganger is verricht omdat hij het voltooien van de biografie combineert met een drukke baan aan de universiteit. Hij schat in dat het nog zo’n half jaar fulltime werk is en dat het boek er in 2025 ligt.
