Taylor Swift, een vrouw op wie je alles kunt projecteren

Zangeres Taylor Swift (1989) kwam enige tijd geleden tot mij door berichten in diverse kwaliteitskranten die schreven dat zij weleens van doorslaggevende invloed zou kunnen zijn bij de op handen zijnde Amerikaanse presidentsverkiezingen. Ik wist op dat moment niets van haar, behalve dat zij een Amerikaanse zangeres was. Een belronde langs vrienden en vriendinnen van diverse pluimage tussen de 25 en de 75 leerde mij dat ik niet de enige was die blijkbaar onder een steen had geleefd. Want Swift is wereldberoemd, een enigma, een grootsheid in mensenlevens, een vrouw op wie je alles kunt projecteren, getuige de 13 essays in het boek dat haar van vele kanten belicht. Een feministisch icoon, een queer icoon, een boegbeeld van een generatie, soundtrack, personage, fenomeen. Een schrijver die Shakespeareaanse kwaliteiten krijgt toegedicht.

Generatiegenoten

De 13 schrijvers van de bundel, samengesteld door Hanna Kok en Sophie Rutenfrans, zijn voor het overgrote deel vrouwen geboren tussen 1983 en 1998. Generatiegenoten die uitvoerig Swifts teksten analyseren en beschrijven waarom haar liedjes over hen gaan en voor hen gemaakt lijken. Die herkennen wat Swift zingt over breakups, gaan studeren in een vreemde stad, je eigen stem vinden en stevig genoeg in je schoenen durven staan om niet alleen maar te pleasen en als vrouw aan ideaalbeelden te voldoen.

In haar inleiding stelt Hanna Kok dat alle schrijvers Swift benaderen vanuit wie ze zelf zijn en waarom ze aansluiting vinden bij Swift. Dit boek is daarom veel meer dan een ademloze ode van de Swifties aan hun icoon. Het is ook een coming of age van veel van de essayschrijvers. Nikki Dekker herkent in haar het dromende, ongemakkelijke schoolmeisje dat ze zelf ook ooit was, en zag in Swift een voorbeeld van hoe je als buitenbeentje boven de massa uit kunt stijgen en kunt worden wie je wilt zijn. Zo’n meisje dat alles lijkt te lukken. slim, sociaal, sportief, slank met lang haar. En hoe je vervolgens ook niet bang moet zijn om het streven naar een betere versie van jezelf weer los te laten, om gewoon schaamteloos jezelf te durven zijn.

The Bard of Our Times

Vlinder Verouden beschrijft hoe Swift als zestienjarige een wurgcontract tekende bij een platenlabel dat haar het eigendomsrecht van haar eigen mastertapes ontneemt. Terwijl oude, witte, machtige mannen vechten om de rechten van haar mastertapes besluit zij om haar eerste zes platen opnieuw op te nemen. Verouden vergelijkt Swift met Virginia Woolf, die met een handpers thuis haar eigen boeken ging drukken om zichzelf zo te verlossen van de macht die mannen op haar kunst uitoefenden.

Sophie Rutenfrans en Tatjana Almuli analyseren de teksten van Swift en beschrijven hoe wat zijzelf  meemaken parallel loopt met alles waar Swift over zingt. Ze herkennen zichzelf in haar, in de ik-persoon over wie ze schrijft in haar liedjes. Wat Dylan is voor de naoorlogse generatie is Swift voor haar mede millennials, door haar werk loopt de rode draad van de opgroeiende jonge vrouw. Nola Zagers noemt haar ‘de beste tekstschrijver van onze generatie’, voor elke situatie is er een nummer van ‘The Bard of our times’.

Paaseieren

Bij het essay van Annelot Prins zat ik rechtop in mijn stoel. Swift verstopt doelbewust geheime boodschappen, ‘easter eggs’ in haar werk. Het plezier van de fans van het speuren naar deze paaseieren, veel relevanter dan de uitkomst, aldus Prins, deed mij denken aan het fanatisme dat de notoire volgers van het programma Wie is de Mol aan de dag leggen. Net als de Molloten gaan de Swifties op speurtocht en delen hun theorieën, ondersteund met visuele analyseschema’s, tijdlijnen en intertekstuele bronverwijzingen. Swift zelf ging aanvankelijk zelden in op de soms krankzinnige theorieën waarmee de fans op de proppen komen. Ze bouwt een carrière op het idee dat niets in haar werk toevallig of betekenisloos is, maakt gebruik van het feit dat haar teksten overal voor ingezet kunnen worden, maar spreekt zich nooit duidelijk uit. Het resulteert erin dat extreem rechtse neonazifiguren Swift zien als de belichaming van hun idealen, wachtend op het juiste moment om haar witte ideologie met de wereld te delen. Tegen wil en dank wordt Swift boegbeeld van een groep die de hare niet is en het duurt bijna vijf jaar voor ze de stilte doorbreekt, zich duidelijk en politiek uitspreekt, en zelfs steun betuigt aan de Democraten.

Het essay van Hanna Bervoets gaat dieper in op de liefde van de queerfans en hun fanatieke speurtocht naar paaseieren die goed in hùn straatje passen. Haar kleding, nagels, songteksten en videoclips worden afgespeurd op zoek naar specifieke gay codes. Regenboogjes in haar tweets, speculaties over of haar beste vriendin Karlie Kloss nu haar beste vriendin is of haar enige ware liefde. Een spel dat veel plezier oplevert en daarnaast wel degelijk van belang is. Zou Taylor lesbisch zijn, of bi, dan wordt zij gevalideerd, dan wordt de ‘gaylorcommunity’ gevalideerd, aldus Bervoets.

Auteur van haar eigen bestaan

Veel van de essayisten maken melding van de schaamte die zij op enig moment voelden om uit te komen voor hun bewondering voor Swift. Maar, om met Swift zelf te spreken: je kunt het nooit goed doen voor iedereen, en dus maar beter doen wat je zelf wilt.

Swift heeft een lange geschiedenis waarin haar steeds weer wordt verweten dat zij op de een of andere manier nep is. Gaymannen, aldus Haroon Ali, lijden net als vrouwelijke popdiva’s onder het patriarchaat en identificeren zich daarom met uit de put klimmende vrouwelijke artiesten die zich staande moeten houden in een door foute mannen gedomineerde muziekindustrie. En Swift doet dat keer op keer. Met iedere album vindt ze zichzelf opnieuw uit en meet ze zich een nieuwe podiumpersoonlijkheid aan. Ze is auteur van haar eigen bestaan, groeit mee met wie ze zelf is. Maar de hamvraag blijft: wie is zij zelf? Is ze een naïef meisje dat autobiografische liedjes zit uit te vogelen op een gitaar? Overeind gebleven in een keiharde industrie, ondanks alle seksistische bagger die ze over zich uitgestort heeft gekregen? Bewonderenswaardig omdat ze opkomt voor een nieuwe generatie vrouwelijke popartiesten? Of is ze een steenrijke, geslepen, manipulerende zakenvrouw die met een privéjet de wereld overvliegt? In dit boek is ze het allemaal en worden al die kanten belicht. Voor de fans ongetwijfeld om van te smullen, voor wie haar niet kent een intrigerende kennismaking met iemand naar wie je op zijn minst nieuwsgierig wordt.

TS. 13 schrijvers over Taylor Swift
Hanna Kok en Sophie Rutenfrans (samenstelling)
ISBN paperback 9789045050522 
Verschenen in mei 2024

Bestelinformatie