Laatst hoorde ik de hit ‘Remember the time’ van Michael Jackson weer eens langskomen op de nationale radio. ‘Blijft een lekkere plaat’,luidde de ietwat ingetogen afkondiging van de dj. De bijzonderheid van dit feit zit hem erin dat een paar maanden geleden de muziek van Jackson nog volop ter discussie stond. Muziek van een kindermisbruiker: dat kon je niet meer afspelen, luidde de veelgehoorde opvatting. Alleen Giel Beelen was het (zoals verwacht) niet eens met dit staaltje selectieve correctheid, zij het op de verkeerde gronden. ‘Hij heeft toch niemand vermoord?’ was Beelens reactie toen het misbruik van Jackson in zijn ochtendshow ter sprake kwam. De waarheid is zelfs nog iets simpeler: de muziek van Michael Jackson valt simpelweg niet weg te denken uit de (pop)muziekgeschiedenis.
De naam van Michael Jackson (1958-2009) is niet meer los te zien van de geruchtmakende documentaire Leaving Neverland. Hierin blikken twee dertigers (Wade Robson en James Safechuck) terug op de jaren in hun jeugd waarin ze seks hadden met Jackson. Let wel: ze gebruiken die neutrale woorden, ‘seks hebben’, en dit wordt overgenomen door schrijfster Margo Jefferson in het boek Over Michael Jackson; een analyse van the king of pop: een keurige, bondig geschreven visie op de complexe persoon die Jackson was. Jefferson had deze biografie al eerder geschreven maar kwam onlangs, na het verschijnen van Leaving Neverland, met een herziene editie, waarin ze de gevolgen van de documentaire meeweegt. Ik heb de documentaire gezien en hoewel ik altijd een zwak heb gehad voor de artiest Michael Jackson, was ik al na vijf minuten kijken van zijn schuld overtuigd.
Net als ik was Jefferson (winnaar van een Pulitzer-prijs en oud-criticus van The New York Times) lang op zoek naar een uitleg van Michael Jackson die het vertrouwen in hem zou kunnen herstellen. Die uitleg is nooit gegeven, al in de eerste plaats door Jackson zelf. Hij zou blijven liegen over zijn plastische chirurgie, zou blijven doen of hij niet boos was op zijn autoritaire vader, zou opgesloten blijven in zijn ik-ben-licht-en-liefde-imago, zelfs nadat het juridische net rondom hem zich jaar na jaar sloot. Maar Jackson zelf bleef een mysterie. Of, zoals Jefferson hem in haar biografie noemt: ‘een altijd veranderende kind-man-vrouw-cyborg-buitenaards wezen’.
Ouders
Jacksons leven, zijn carrière én zijn beeldvorming zijn niet van elkaar te scheiden. Hij begint als begenadigd kindsterretje in The Jackson 5: luister die platen nog eens terug en verbaas je over het uitzonderlijk grote kwaliteitsverschil in zang tussen Michael en zijn broers.
Al in die vroege levensfase wordt de geest van Michael door zijn ouders vakkundig gebroken: zijn moeder is een radicaal-religieuze Jehova’s getuige, zijn vader een agressieve dictator die zijn zoons door de kamer mept en hen minimaal zes uur per dag laat repeteren. Via iconische soloplaten als Off the wall en Thriller, waarvan er miljoenen werden verkocht, wordt Michael Jackson de grootste popster ter wereld. Ook dat wordt in de documentaire door Wade Robson nog eens benadrukt: ‘vergis je nooit in het feit dat Jackson jarenlang de allergrootste ster op aarde was’. Dans, zang en popmuziek worden door Jackson geherdefinieerd. Daarna komt de val: van stralende zwarte jongen wordt hij een wit spook, van onaantastbare king of pop wordt hij een van pedofilie beschuldigde, opgejaagde rariteit. Zonnebrillen, mondkapjes, bizarre kleding, een misvormde neus, baby’s die we niet mogen zien maar die hij wel laat bungelen over de reling van een hotelbalkon. En altijd maar hand in hand lopen met jonge jongens. Excentriek, noemden we dat laatste verschijnsel in de jaren 90. Maar kijk nu die beelden terug en de schrik slaat je om het hart.
Idool
Biografieën over Michael Jackson zijn er in overvloed (vaak in de vorm van dikke pillen), maar Jefferson is de eerste schrijver die het opvallend kort houdt en ook het gesprek met zichzelf aangaat. Had ze na zijn dood eindelijk het beeld van haar vroegere idool Jackson redelijk op orde, kwam die verrekte documentaire uit. Jefferson voelde zich gepiepeld. Had ze zich dan toch door die vreemde artiest in de luren laten leggen? Net als veel andere Afro-Amerikanen had ze zich gespiegeld aan de wens van Jackson om uniek te zijn, om je te bewijzen in de Amerikaanse samenleving.
Amerika kent een rijke geschiedenis van gevallen kindsterren, maar geen viel dieper als Jeffersons idool. Wat moeten we nu jaren na Jacksons dood met zijn persoon? En als we al niet meer onbekommerd naar zijn muziek kunnen luisteren, wat is dan zijn erfenis? Jefferson meent een antwoord te kunnen geven: zijn levensverhaal.
Hoe tragisch en mysterieus ook, Jacksons verhaal is het waard om verteld te worden, want het zegt ons wat macht en succes doet met mensen. De complexiteit van Jackson, zijn charme en vrijgevigheid, maar ook zijn calculerende egoïsme én zijn demonen, kunnen we alleen maar aanvaarden, met alle frustratie van dien. Een boycot van Jacksons werk heeft daarom volgens Jefferson geen enkel nut.
Over Michael Jackson; een analyse van the king of pop
Margo Jefferson
De Arbeiderspers
ISBN 9789029539876
Juni 2019
Bestelinformatie
Koop bij Athenaeum Boekhandel Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 19,99) Bestel als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 11,99)
Bestel als paperback bij bol.com (€ 19,99)Bestel als ebook bij bol.com (€ 11,99)
