Als dirigent word je geboren. Een biografisch portret van Anton Kersjes

Een biografie in de eigenlijke zin van het woord is dit boek over dirigent Anton kersjes niet geworden. Dat blijkt al uit de ondertitel: ‘een biografische portret’. Dat blijkt ook uit het feit dat het boek uit twee delen bestaat. Deel 1 bevat dat biografische portret en in deel 2 passeren twaalf laureaten van prijzen uit het Kersjes fonds de revue. En ten slotte blijkt het uit wat Thiemo Wind zelf in het Woord vooraf schrijft: ‘”Biografie” zou een te groot woord zijn, al smeekt de dirigent daar wel om.’

Of het waar is dat de dirigent daarom smeekt wordt uit dit boek eigenlijk niet duidelijk. Daarvoor blijft Als dirigent word je geboren erg aan de oppervlakte van Kersjes leven. We leren vooral veel over het wát van de dirigent. We weten waar hij geboren is en wat hij op de diverse scholen deed. We weten dat hij naar de Arnhemse muziekschool ging en dat hij daar viool studeerde. We lezen dat hij trouwde met Margreet van de Groenekan en hoe hij zijn carrière startte als concertmeester bij bioscooptheater Tuschinsky. Vervolgens werd hij dirigent bij het kunstmaandorkest. Het kunstmaandorkest veranderde van naam en werd het Amsterdams Philharmonisch Orkest. En onder de druk van bezuinigingsdrift van de jaren 80 fuseerde het orkest tot het Nederlands Philharmonisch orkest. Dat maakte Kersjes echter niet meer mee. Voor die tijd nam hij afscheid van het orkest. Hij bleef daarna nog een aantal jaren actief in het muziekleven en met het geld van zijn vrouw stichtte hij een fonds om jonge musici te ondersteunen. Dat fonds heette aanvankelijk het Kersjes Van de Groenekan Fonds maar werd in 2017 omgedoopt tot het Kersjesfonds. In 2004 stierf hij, na een buitengewoon arbeidzaam leven.

Waarom

Wat vooral in dit boek ontbreekt is het waaróm. Waarom deed Kersjes de dingen die hij deed? Waarom deed hij dit en niet dat? Wat vond hij van het een en ander? Daarover wordt nauwelijks iets gezegd. Zelfs over de relatie met zijn vrouw wordt alleen vermeld dat het een liefdevol huwelijk betrof. Hoewel Thiemo Wind in het Woord vooraf vermeldt dat hij de beschikking heeft over het archief van Kersjes, maakt hij slechts sporadisch gebruik van persoonlijke informatie die uit de brieven van Kersjes naar voren komt.

Met andere woorden: mocht je geïnteresseerd zijn in de privépersoon van Kersjes, dan kom je er met dit boek bekaaid vanaf.

Ben je echter geïnteresseerd in het Nederlandse muziekleven van na de oorlog, dan biedt dit boek een schat aan informatie. Als dirigent word je geboren staat bol van de feiten over orkesten, musici, dirigenten, en vooral over de muziekkeuzes die destijds gemaakt werden en de gevolgen daarvan voor de populariteit van de klassieke muziek. Anton Kersjes was – in dat opzicht – zeker een centrale figuur. Dat begon al aan het begin van zijn carrière, toen hij ervoor koos om dirigent te worden voor Tuschinsky en het bioscooppubliek. Ook later toonde hij zich een voorstander van initiatieven om klassieke muziek aan een breder publiek te laten horen. Daardoor werd hij een van de beroemdste dirigenten van Nederland.

KRO

De opkomst van de radio en later de tv gaven hem de mogelijkheid om een groot publiek te bereiken. In de jaren 60 zond de KRO meer dan 100 concerten uit van Kersjes’ orkest. Ook was hij betrokken bij de beroemde Albert Heyn-concerten, waarbij mensen via de bekende AH-zegels konden sparen voor klassieke concerten. Deze series waren een enorm succes.

Zoals gezegd bestaat het tweede deel van het boek uit portretten en interviews met laureaten van het Kersjesfonds. Sommigen van hen hebben Kersjes meegemaakt en geven allen min of meer dezelfde beschrijving van de man: perfectionist, ontzettend harde werker, gesloten, in zekere zin saai. Thieme Wind schrijft over Kersjes’ jeugd en oorlogsverleden: “Kersjes praatte er niet graag over.” (Kersjes trad tijdens de oorlog op in Duitsland met een amusementsorkest, om aan de Arbeitseinsatz te voldoen, iets wat hij na de oorlog logischerwijze liever verzweeg.) Als lezer kun je je niet aan de indruk onttrekken dat dat niet alleen gold voor zijn oorlogsverleden, maar over alles wat hem persoonlijk aanging.

Vandaar mijn verzuchting aan het begin van dit artikel: het is maar de vraag of Kersjes erom smeekte gebiografeerd te worden. Wat dat betreft ben ik door het lezen van dit boek meer geïnteresseerd geraakt in een andere man die in deze biografie zeer vaak genoemd wordt: Jan Huckriede.

Huckriede had in de jaren 40 het plan om een orkest op te richten. Als tegenhanger van het elitaire Holland Festival bedacht hij de Amsterdamse kunstmaand. Toen hij Kersjes ontmoette, wist hij meteen dat dat de dirigent van zijn orkest zou moeten worden. Samen hebben ze het Kunstmaanorkest dertig jaar lang begeleid. Huckriede – zo blijkt uit dit boek – was een extraverte man die door roeien en ruiten ging om zijn doelstelling, klassieke muziek populair maken, te bereiken. Een complexe man, over wie ik graag meer zou willen weten.

Rest mij nog te zeggen dat het boek in een zeer prettige recht-toe-recht-aan-stijl geschreven is, die het de lezer makkelijk maakt om de vele feiten en feitjes die in dit boek aan de orde komen tot zich te nemen.

Als dirigent word je geboren
Een biografisch portret van Anton Kersjes
Thiemo Wind
Prometheus
ISBN 9789044640632
Verschenen in maart 2019

Bestelinformatie