Maup Caransa. Over een poging een biografie te schrijven

Maup Caransa was een flamboyante Amsterdamse vastgoedmagnaat, eigenaar van karakteristieke panden als het Amstel Hotel en Hotel Americain. Het was een kleurrijke man die graag optrad in de media, strooiend met anekdotes over bijvoorbeeld de Beatles (die logeerden in zijn hotel en die hij meenam naar de Wallen). Hij was goed bevriend met Jaap van Praag, de voorzitter van Ajax met wie hij ook wilde plannen maakte voor uitbreiding van stadion De Meer. Zijn lidmaatschap van de club zegde hij op toen hij zijn vaste parkeerplaats vlakbij het stadion kwijtraakte… Caransa zat ook nooit om een mening verlegen. Gevraagd naar zijn opvatting over het huwelijk van Beatrix met Claus zegt hij haar niks aan te rekenen:

‘Het ligt aan haar opvoeding. Toen mijn dochter opgroeide heb ik haar verteld over de gruwelen van de oorlog, over mijn ouders en drie broers die zijn weggevoerd maar dacht u dat ze die prinses in Canada ooit zoiets verteld hebben? Nou dan. Maar toen mijn dochter groot was hoefde ík niet bang te zijn dat ze met een Duitser aan zou komen.’

Ondanks zijn opvattingen over Duitsers en het Oranje-huwelijk wilde Caransa maar wat graag bruiloftsgasten huisvesten in zijn hotels. ‘Mijn zaken worden niet door mijn principes geleid.’ En met die zaken gaat het steeds beter in de jaren zestig en zeventig. Hij koopt steeds meer onroerend goed, is op een gegeven moment eigenaar van meer dan de helft van het Rembrandtplein. Zijn eerste prestigieuze aankoop was het chique Doelen Hotel. Hij was er trots op dat hij dit hotel gekocht had. Wanneer hij als kind niet kon slapen in zijn benauwde bedstee zei zijn moeder altijd: ‘Nou als je niet kan slapen ga je toch lekker naar het Doelen Hotel.‘ En nu had hij het hotel en kon hij er slapen wanneer hij maar wilde.

Zijn openbare leven stopt abrupt als hij in oktober 1977 wordt ontvoerd. Wie er achter de ontvoering zit is nooit opgehelderd maar na betaling van losgeld wordt Caransa vrijgelaten. Daarna verdwijnt hij uit de media,‘al die publiciteit heeft me 10 miljoen gekost’.

Om kort te gaan, Maup Caransa was een interessante man, met een boeiend leven, waar een even zo interessante en boeiende biografie over te schrijven is. Historicus Wim Pelt schreef Maup Caransa, vastgoedmagnaat uit Amsterdam, maar zijn boek wordt nergens boeiend en nergens interessant. Dertig jaar geleden kwam hij voor het eerst het idee op om een biografie te schrijven over Caransa, maar Pelt had er ook meteen een hard hoofd in.

Hij wil eigenlijk geen biografie schrijven want ‘die gaan onvermijdelijk uit als een nachtkaars, net als het leven van de persoon in kwestie’. Liever wil hij een biografische roman wijden aan Caransa maar daarvoor heeft hij volgens zichzelf weer niet de literaire kwaliteiten. Dus dan toch maar een biografie. Maar dat zal, twijfelt hij, over Caransa wel lastig worden want ‘er zijn veel witte plekken in zijn leven, juist daar waar het interessant wordt’.

En dan zijn we als lezer pas op bladzijde 8. We weten dan nog niet dat we het hele boek deelgenoot zijn van dit soort twijfels, dat we uitgebreid verslag krijgen van bezoeken aan mensen die dan toch niks over Caransa te melden blijken te hebben of er niks over willen zeggen.

Als voorbeeld gebruik ik graag het bezoek aan wethouder Walraven van Amsterdam. Pelt wil van hem weten of Caransa contacten had in het stadhuis van Amsterdam, waardoor hij eerder op de hoogte zou kunnen zijn van bouwplannen en daardoor woekerwinsten kon maken op onroerend goed. Een goede vraag. De eerste zin in het hoofdstuk is: ‘Roel Walraven vertelt me nogmaals dat hij nooit met Caransa van doen heeft gehad.’ Het gesprek levert niks op, het zegt Walraven allemaal niks, hij herinnert zich niks of wil zich niks herinneren maar hij kent nog wel een ambtenaar, die wil hij wel eens vragen of hij met Pelt wil praten. De laatste zin van het hoofdstuk is dan ook: ‘Ik ga met weinig tastbaars naar huis, van de ambtenaar heb ik nooit meer iets vernomen.’

Zo gaat het ook met bezoeken aan archieven waarvan uitgebreid wordt verteld dat ze niks opleveren of juist zoveel dat Pelt geen overzicht meer heeft. Of hij vindt zoveel materiaal over buitenlandse ondernemingen dat hij maar besluit om dat allemaal buiten beschouwing te laten ‘want het gaat immers ook om het schrijven van een stuk geschiedenis van Amsterdam’.

De lezer wordt bladzijde na bladzijde meegenomen in vruchteloze bezoekjes, overladen met ongefilterde informatie over aan- en verkoop van panden, verveelt met gedetailleerde beschrijvingen over hoe een bepaald dossier eerst niet gekopieerd mocht worden maar toen later gelukkig toch weer wel. Nergens kom je in het verhaal van het leven van Maup Caransa, en dat is toch wat je mag verwachten van een biografie. Het is vooral een verslag van de mislukte pogingen om een biografie te schrijven. En dat zeg ik niet, dat zegt de biograaf zelf:

‘ Negen jaar geleden ben ik gestopt met dit boek omdat er te veel zaken zijn waar ik nooit een vinger achter zal kunnen krijgen. Dat is nog steeds zo, al heb ik door aanvullend onderzoek hier en daar toch iets meer duidelijkheid gekregen.’

Wat mij betreft is het dan ook onbegrijpelijk dat dit boek op deze manier is verschenen. Misschien hebben ze bij de uitgever (van de eerste briefwisseling met Prometheus in 1995 wordt ook uitgebreid verslag gedaan) gedacht: laten we er maar een kaftje om heen gooien en er het beste van hopen. Anders zou ik niet weten waarom je een boek op de markt brengt waarvan de auteur schrijft:

‘December 2009 besluit ik te stoppen met dit project. Dat had ik al veel eerder moeten doen, want ik heb niemand uit zijn directe omgeving gevonden die mij [iets] zou willen vertellen. […]Tja, jammer, misschien had ik mijn tijd beter kunnen gebruiken.’

Ik vrees dat lezers van deze biografie, als ze al tot zover in het boek komen, hetzelfde zullen denken.

Maup Caransa – vastgoedmagnaat uit Amsterdam
Wim Pelt
Prometheus 
ISBN 978 90 446 4113 4
Verschenen in september 2019

Bestelinformatie