Historicus Han van Bree studeerde geschiedenis in Utrecht, Gent en Rome en is al dertig jaar zeer nauw betrokken bij de boekenreeks Het aanzien van… Hij werkte voor het NOS-journaal, NOVA en NOS Actueel en gaf les televisiemaken aan de School voor de Journalistiek in Utrecht.
Van Bree is tevens auteur van boeken over leden van het Koninklijk Huis. Hij schreef met De geest van het Oude Loo een proefschrift over Juliana en haar vrienden, het boek Beatrix, koningin der Nederlanden en in april 2018 verscheen van zijn hand Willem-Alexander, vijf jaar koning.
Het aanzien van 2018 ligt in de winkel. Nu kan hij zich weer op zijn andere bezigheden storten. We zijn erg nieuwsgierig naar de biografieën die hem het het meeste raakten.
Wat is de mooiste of beste biografie die je hebt gelezen?
Ik heb vorig jaar de prachtige Lenin-biografie gelezen van Victor Sebestyen. Zelden ben ik zo gegrepen geweest door een levensverhaal en dan nog van iemand die mij niet per se erg interesseerde. Met meer dan gewone belangstelling heb ik, als historicus met speciale belangstelling voor de monarchie, de drie koningsbiografieën gelezen: Willem I, II en III, door respectievelijk Jeroen Koch, Jeroen van Zanten en Dik van der Meulen. Grootse werken, goed geschreven. Wat verder weg in de tijd (zowel wat onderwerp als datum van uitgave betreft) liggen de boeiende levensverhalen van Martin Guerre (door Natalie Zemon Davis), Gilles de Rais (door D.A. Berens) en Francesco di Marco Datini oftewel De koopman van Prato (door Iris Origo). Gewapend met dat laatste boek heb ik in de Italiaanse plaats Prato het nog altijd bestaande huis van Datini bezocht – op zich al een aanrader als toetje na het lezen. Maar mijn favoriete biografie is toch De kaas en de wormen van Carlo Ginzburg.
Wat sprak je zo aan in deze biografie?
Het verhaal van Domenico Scandella (1532-1599), bijgenaamd Menocchio, las ik halverwege de jaren tachtig en is mij sindsdien altijd bijgebleven. Een eenvoudige molenaar die zo zijn eigen ideeën heeft over hoe de wereld in elkaar zit en daardoor in botsing komt met de kerkelijke autoriteiten, kent veel navolgers. Ik heb drie decennia na lezing van het prachtig geschreven De kaas en de wormen zelfs overwogen om Menocchio’s verhaal te gebruiken in mijn proefschrift over de zogeheten Hofmans-affaire, De geest van het Oude Loo – Juliana en haar vriendenkring 1947-1957 (2015). Daarin komt onder meer de eigenzinnige Wim Kaiser voor, de kompaan van Greet Hofmans, die er eveneens een geheel eigen wereldbeeld op na hield en daardoor de kerkelijke autoriteiten tegen zich in het harnas joeg. De vergelijking ging uiteindelijk wat te ver, maar het geeft wel aan dat Menocchio mij nooit heeft losgelaten.
Van wie zou jij heel graag een biografie willen lezen of schrijven?
Ik ben momenteel als vervolg op mijn proefschrift bezig de biografie van Greet Hofmans te schrijven. Daarin stel ik mij vooral de vraag hoe de (negatieve en positieve) mythes rondom haar gestalte kregen. Was ze een Raspoetin of een oudtestamentische profetes? Bovendien probeer ik grip te krijgen op haar charisma. Wat sprak haar zo aan bij veel en toch bepaald niet onverstandige mensen. Klopt het beeld wel dat wij van haar hebben?
Waarom hou je van ‘De Biografie’ ?
De aantrekkelijkheid van het schrijven van een biografie zit hem grotendeels in het gelegitimeerde voyeurisme. Je krijgt als biograaf toegang tot allerlei brieven en documenten die helemaal nooit voor jou bedoeld zijn geweest, maar die wel een inkijkje geven en de nieuwsgierigheid bevredigen. Verder is het vooral een uitdaging om te proberen de essentie van iemands leven in een paar honderd pagina’s te vangen en om af te wegen of die persoonlijke geschiedenis exemplarisch is voor de tijd waarin de geportretteerde leefde – of juist niet. Zo stond Hofmans ogenschijnlijk deels naast en los van haar tijd, maar had ze de tijdgeest en het toeval nodig om tot bloei te komen.
