Het verhaal van Henk Kompagne is een verhaal uit duizenden, 11.000 om precies te zijn, want zoveel niet-Joodse Nederlanders zijn tijdens de Bezetting in concentratiekampen geïnterneerd geweest. Elk van die verhalen maakt iets duidelijk over menselijk handelen en de grilligheid van het lot in oorlogstijd, het drama van het individu tegenover een geperverteerd staatsapparaat. Die thema’s komen eveneens aan de orde in Held tegen wil en dank. Het tragische lot van een Haagse agent in bezettingstijd van Jan Kompagnie.
Henk Kompagne droeg zijn uniform van de Haagse politie met trots, ook toen het politiebestel was genazicifeerd en zijn kompanen werden ingezet bij de razzia’s in Amsterdam. Op 26 mei 1943 assisteerden 300 agenten uit Den Haag bij de jodenjacht in het centrum van de hoofdstad, ze kregen er een premie van acht gulden voor. Hanns Albin Rauter, de Höhere ss- und Polizeiführer, was hun baas. De ingrijpende reorganisatie van de politie was net een aantal maanden voltooid. Rauter had de sterk versnipperde politie van voor de oorlog onder één centraal gezag gebracht. Het Haagse korps stond vanwege zijn gezagsgetrouwheid hoger aangeschreven dan dat van Amsterdam, vandaar die betrokkenheid bij de Jodenvervolging.
In die constellatie vervulde Henk Kompagne een heldenrol, tegen wil en dank, zoals de titel van dit boek vermeldt. Eind februari 1944 deed zijn overbuurman en collega W. Wouda een beroep op hem. Wouda zat in het verzet en had een onderduikadres nodig, voor een gedeserteerde SS-er, Jan Bakker genaamd. De hand- en spandiensten van Kompagne aan het Haagse verzet namen niet langer dan twee weken in beslag, maar werden hem ten slotte fataal. Jan Bakker kreeg tijdens de onderduik een relatie met Marietje Rijp, zeer tegen de zin van haar moeder, die ten langen leste naar de SD stapte. Na zijn arrestatie op 10 mei 1944 volgde de helletocht van Henk Kompagne, van het Oranjehotel in Scheveningen via kamp Vught naar Sachenhausen en Neuengamme. Op 11 januari 1945 bezweek hij aan de ontberingen.
Jan Kompagnie wilde met het boek een monument voor zijn oom oprichten. Hij heeft de publicatie door zijn fatale ziekte in 2011 niet meer meegemaakt. Kompagnie vertelt het tragische noodlot van zijn oom zonder veel opsmuk en, zoals het een rechtgeaard onderzoeker betaamt, laat de onzekerheden voor wat die zijn. Veel blijft in het ongewisse. Over de persoonlijke lotgevallen van Henk Kompagne in de Duitse concentratiekampen weten we nagenoeg niets, zodat de auteur zich moet beperken tot een algemene beschouwing over de wantoestanden aldaar. Wat beklijft is de “kleine oorlog” van deze politieagent: de sulligheid van het verraad, de morele afwegingen tussen collaboratie en verzet en de keuze – op het moment dat hem de gewetensvraag werd gesteld – het goede te doen, een keuze die hem uiteindelijk te gronde zou richten.
Held tegen wil en dank. Het tragische lot van een Haagse agent in bezettingstijd
Jan H. Kompagnie
Uitgeverij Balans
ISBN 9789460037344
Verschenen in april 2014
Bestelinformatie
Bestel hier als paperback bij bol.com (€ 19,95)
Bestel hier als e-book bij bol.com (€ 14,99)
