Reza Aslan (historicus en bestsellerauteur) begint zijn biografie over Jezus met een citaat uit Matteüs 10:34: ‘’Denk niet dat ik gekomen ben om op aarde vrede te brengen, maar het zwaard.’ Als Iraanse vluchtelingen hebben Reza’s ouders –moslims- geloof uit hun huis verbannen. Tijdens een zomerkamp in de Verenigde Staten maakt Reza kennis met Jezus en wordt een enthousiast christen. Als hij godsdienstgeschiedenis gaat studeren, merkt hij dat de evangelische Jezus uit het zomerkamp hemelsbreed verschilt van de historische Jezus. Hij neemt afstand van het christelijk geloof, maar blijft geïnteresseerd in de figuur van Jezus en begint hem en zijn tijd te bestuderen. Aanleiding daarvoor is de stelling van een collega-historicus: ‘’Zijn stelling luidt dat we zo weinig van Jezus weten omdat hij tijdens zijn leven slechts als een marginale Joodse dorpeling van het Galilese platteland werd beschouwd. En die stelling vormde de theoretische grondslag van mijn boek.’’
Aslan ontdekt dat de Bijbelse Jezus ongrijpbaar is en zijn boodschap niet eenduidig: oproepend tot vrede èn geweld predikend. Historische bronnen waarin Jezus genoemd wordt, zijn er maar weinig. Daarom baseert hij zich vooral op wat bekend is over de tijd waarin Jezus en zijn tijdgenoten leefden. Dat levert veel informatie op. Zo leren we dat als Jozef inderdaad een timmerman was, Jezus niet anders dan uit een analfabeet gezin uit het straatarme Nazaret kan komen, dat de volkstelling waarvoor Maria en Jozef naar Bethlehem reisden nooit heeft plaatsgevonden en dat het heel onwaarschijnlijk is dat Jezus niet getrouwd was.
Jezus als revolutionair
De kern van Aslans betoog is dat Jezus geen geweldloze prediker was, maar een gewelddadige opstandeling die het Romeinse regime omver wilde werpen, zoals er zovelen waren. ‘’Rondtrekkende predikers die met een bende haveloze volgelingen van dorp naar dorp zwierven om het einde van de wereld te verkondigen waren een gewone verschijning in de tijd van Jezus.’’ In Romeinse geschriften wordt van dergelijke goddelijke zwervers soms zelfs een karikatuur gemaakt.
Aslan laat zien dat deze opstandelingen gevoed worden door de ideeën van de zelotische beweging die een strikte naleving van de Thora en de Wet voorstaat en een weigering om menselijke –laat staan buitenlandse- meesters te dienen. Als Jezus een jaar of tien is, wordt hun voorman, Judas de Galileeër, omgebracht, maar zijn gedachtengoed leeft voort. Aslan plaatst Jezus in de beweging van de zeloten.
Bewijzen voor de revolutionaire ideeën van Jezus ziet Aslan te over. Hij gedraagt zich gewelddadig in de tempel waar geldwisselaars handel drijven. Hij wordt veroordeeld tot de kruisdood, een straf die gangbaar was voor revolutionairen. En boven zijn hoofd hangt het plakkaat ‘Koning der Joden’. Dit is volgens de auteur niet sarcastisch bedoeld, zoals het dikwijls wordt uitgelegd, maar het maakt duidelijk welke halsmisdaad Jezus heeft begaan. Hij streefde immers naar koninklijke macht.
Van Jezus van Nazaret naar Jezus Christus
Centraal in de switch van Jezus de revolutionair naar Jezus de heilige staat de Joodse opstand in 66 na Christus, die bloedig wordt neergeslagen door de Romeinen. ‘’Voor de Joden die het bloedbad hadden overleefd – die zich naakt en uitgehongerd voorbij de ingestorte stadsmuren hadden verzameld en met afschuw toekeken hoe de Romeinse soldaten urineerden op de smeulende ashopen van het huis van God – was het volkomen duidelijk wie schuldig was aan de dood en het verderf. (…) Het waren de leistai, de bandieten en rebellen, de zeloten en sicariërs, de nationalistische revolutionairen die onafhankelijkheid van Rome hadden gepredikt.”
Na Jezus’ dood heeft zijn broer Jakobus in Jeruzalem zijn werk en dat van zijn volgelingen voortgezet. Maar pas na de Opstand zijn de evangeliën geschreven, in Rome en in de taal van de overwinnaars. Tot dan toe waren de brieven die de voormalige farizeeër Paulus vanaf 50 na Christelijk schreef aan de verspreide christenen in het Romeinse rijk de enige bekende teksten over Jezus. Aanvankelijk worden ze niet geaccepteerd. Jakobus heeft grote bezwaren tegen de theologie van Paulus die de ‘heidense’ christenen oproept hun kinderen niet langer te besnijden en hen vertelt dat ze zich niet aan de Joodse wetten hoeven te houden. Het christendom van Jakobus en de groep om hem heen, is een vorm van het Jodendom en niet bedoeld als nieuwe godsdienst.
Na de Opstand verandert alles. Uiteraard is het onmogelijk om Jezus nu nog als revolutionair te presenteren. Dat zou tot grote problemen met Rome hebben geleid. Daarom heeft Paulus een vredelievende Romeinse messias gecreëerd. Hij heeft dat goed gedaan, zo goed dat Jezus Christus, de schepping van Paulus, het wint van Jezus de opstandeling, rond wie de beweging van Jakobus is ontstaan: ‘’de revolutionaire zeloot die door Galilea trok en een leger leerlingen verzamelde om het koninkrijk van God op aarde te vestigen, de magnetiserende prediker die het gezag van de tempelpriesters in Jeruzalem tartte, de radicale Joodse nationalist die de Romeinse bezetters uitdaagde en die strijd verloor’’.
Als keizer Constantijn zich bekeert, wordt het christendom een Romeinse staatsgodsdienst en doet het in weinig meer denken aan de Joodse leer van Jezus en zijn broer Jakobus. In zijn epiloog beschrijft Aslan hoe in 325 na Christus het geheel uit Romeinse bisschoppen bestaande concilie van Nicea de leer en de geloofspraktijk van het christendom heeft vastgelegd: ‘’Jezus is de letterlijke zoon van God. Hij is licht uit licht, ware God uit de ware God, geboren, niet geschapen, één in wezen met de Vader.’’
Waarheid of verdichting?
Het boek van Aslan is verschillend ontvangen, niet verbazingwekkend in een wereld die wordt gekenmerkt door levensbeschouwelijke diversiteit. Kan een auteur met een moslim-achtergrond, een boek over Jezus schrijven? Heeft hij zijn bronnen niet te selectief gebruikt? Waarom presenteert hij de revolutionaire Jezus als iets nieuws, terwijl er eerder auteurs waren die Jezus zo zagen? Is dit het enige werkelijke beeld van Jezus, of is het niet meer dan één van de vele perspectieven waar vanuit Jezus kan worden beschouwd?
Een grote verdienste van De zeloot. Het leven van Jezus van Nazaret en de geboorte van een religie is dat het leest als een trein. Reza Aslan is een fantastische beeldende verteller. Hij presenteert zijn materiaal niet chronologisch, maar eerder thematisch. Daardoor word je als lezer ondergedompeld in het Palestina van de eerste eeuw na Christus. Omdat dezelfde onderwerpen regelmatig in een andere context terugkeren, vormt zich bij de lezer langzamerhand een kleurrijk en veelzijdig beeld. Het zorgt ook voor terugbladeren en herlezen.
Dat Reza Aslan oprecht geboeid is door zijn onderwerp èn een breed publiek wil aanspreken, blijkt uit de laatste regels van zijn boek: ‘’Wat als er één ding is dat een uitgebreide studie naar de historische Jezus hopelijk onthult, is dat Jezus van Nazaret –Jezus de mens- net zo fascinerend, charismatisch en lovenswaardig is als Jezus de Christus. Hij is, kortom, waarachtig iemand om in te geloven.’’
De Zeloot. Het leven van Jezus van Nazaret en de geboorte van een religie
Reza Aslan
Uitgeverij Balans
ISBN 9789460037368
Verschenen in maart 2014
Artikel is in erg slecht nederlands geschreven. “Verdichting”, wat is dat nu voor een woord!
Maar ze schrijven het wel en dat doe jij niet!
En je bent hier toch ook in geïnteresseerd? Dus u zoekt ernaar en u komt dit tegen.
Als jij je er aan ergert, doe het dan lekker zelf!
M.V.G Een anonieme gebruiker