In de Verantwoording schrijft de journaliste Marjolein Uitzinger dat haar boek “geen wetenschappelijk werk” is en dat zij terwille van de leesbaarheid “haar fantasie enigszins de vrije loop (heeft) gelaten.” Is het gelukt met die leesbaarheid, belangrijker nog: is het de moeite van het lezen waard?
Het basisverhaal is en blijft fascinerend: hoe de Duitse industriemagnaat Quandt (de associatie oligarch avant la lettre komt natuurlijk op) profiteerde van enorme oorlogswinsten als leverancier aan de Duitse weermacht in de Tweede Wereldoorlog, door de Amerikanen te belangrijk werd geacht voor de Duitse wederopbouw en dus ongestraft het familie-imperium verder uit kon bouwen en door een slimme in vestering in een klein, noodlijdend bedrijfje Bayerische Motor Werke daar één van de succesvolste automerken (BMW) ter wereld van wist te maken. Auteur Marjolijn Uitzinger gebruikt alle “smakelijke” ingrediënten, maar haar boek De Zwijgende Miljardairs mist toch verfijning en vooral diepgang.
Misschien is het verhaal ook gewoon te vaak verteld: de titel over deze zwijgende miljardairs is zo vaak de identieke titel geweest van artikelen, boeken en zelfs een prachtige tv-documentaire dat je alleen daardoor al gaat vermoeden dat er weinig nieuws is. De zonder twijfel meest gezaghebbende biografie is die van Rüdiger Jungbluth uit 2002, onder de titel Die Quandts, Ihr leiser Aufstieg zur mächtigsten Wirtschaftsdynastie Deutschlands, in 2015 herdrukt als Die Quandts, Deutschland erfolgreichsten Unternehmerfamilie.
Wehrwirtschaftsführer
Die “leiser Aufstieg“ is meer de geruisloze weg naar de top dan het stilzwijgen. Maar de Quandts wisten goed te zwijgen: de grondlegger van het zakenimperium Günther Quandt was meer dan betrokken bij de opkomst van het Nazi-regime, maakte een vermogen met zijn fabrieken in de wapenproductie voor het Hitler-regime en wist, anders dan industriëlen als Krupp en Flick, volledig te ontkomen aan naoorlogse veroordeling. Hij was bovendien getrouwd met Magda Ritschel, van wie hij in 1929 scheidde. Zijn ex ging de geschiedenis in als Magda Goebbels, met wie Quandt een goede relatie bleef onderhouden. Zijn belang voor de Duitse oorlogsinspanningen werd erkend met de eretitel Wehrwirtschaftsführer. Zonder enige twijfel was hij een oorlogsmisdadiger die vele tienduizenden dwangarbeiders als slaven in zijn fabrieken had werken. Uitzinger behandelt dat, maar heeft toch meer aandacht voor het leven van zijn ex-vrouw Magda, en natuurlijk haar zelfgekozen dood en de infanticide van haar zes kleine kinderen toen het Derde Rijk ten onder ging.
Opgelicht voor € 7 miljoen
Marjolein Uitzinger heeft van haar werk (250 pagina’s) zeker een leesbaar boek gemaakt. Ze koos voor een compositie gekozen waarbij de lezer zo nu en dan terug moet in de tijd omdat zij van protagonist(e) wisselt. Dat maakt het wat moeizaam, maar het is een te verdedigen opzet. Waarom zij eerst Susanne Quandt en pas daarna de grondlegger Günther behandelt, wordt niet echt duidelijk. Of het moet zijn dat de erfgename Susanne, kleindochter van Günther, in 2007 in een oplichtingsschandaal maandenlang de voorpagina’s van de Duitse bladen wist te halen: een gigolo wist haar € 7 miljoen te ontfutselen. Susanne Quandt zweeg nìet: zij deed aangifte en haar oplichter belandde uiteindelijk in het gevang.
Als lezer ontkom je niet aan de indruk dat Marjolein Uitzinger gekozen heeft voor de “sappige” stukken: 80 pagina’s over Magda Goebbels, 80 pagina’s over Susanne Quandt en dan vooral de gigolo-affaire en relatief weinig over Günther en veel te weinig over Herbert Quandt, die toch het zakenimperium definitief vestigde met zijn investering in BMW.
Als je weinig van deze familie weet, krijg je een snel overzicht. Dat zal Marjolein UItzingers bedoeling zijn geweest. Maar veel toegevoegde waarde op wat we al wisten, biedt het boek niet.
De Zwijgende miljardair. De duistere kanten van de familie achter BMW
Marjolein Uitzinger
De Geus
ISBN paperback 9789044545
ISBN E-book 9789044545777
Verschenen in februari 2022
Bestelinformatie
Bestel als paperback bij bol.com (€ 21,50)Bestel als ebook bij bol.com (€ 12,99)
Koop bij Athenaeum Boekhandel Bestel als paperback bij Athenaeum Boekhandel (€ 21,50)
Bestel als ebook bij Athenaeum Boekhandel (€ 12,99)
